| dc.description.abstract | Door de sterke toestroom van vluchtelingen naar Nederland in het jaar 2015, zijn de opvanglocaties in Nederland onder druk komen te staan. Gemeenten hebben een belangrijke rol als het gaat om vluchtelingenopvang. Zij zoeken enerzijds naar mogelijkheden om een bijdrage te leveren aan de vluchtelingenproblematiek en anderzijds naar draagvlak in de lokale samenleving (VNG, 2015). Middels dit onderzoek is getracht inzicht te bieden in het communicatieproces tussen gemeenten en haar burgers omtrent de komst van een asielzoekerscentrum in de gemeente. In dit onderzoek wordt specifiek ingezoomd op de situatie in gemeente Geldermalsen waar de plannen voor vluchtelingenopvang in de gemeente leidde tot hevige weerstand.
Om inzicht te krijgen in het communicatieproces met burgers rond de mogelijke komst van een asielzoekerscentrum in Geldermalsen, is antwoord gegeven op drie onderzoeksvragen. Als eerste is onderzocht wat de wetenschappelijke literatuur zegt over communicatie tussen overheid en burger met betrekking tot plannen om vluchtelingenopvang binnen gemeenten te realiseren (1). Vervolgens is empirisch onderzocht op welke manier gemeente Geldermalsen heeft gecommuniceerd met burgers over de mogelijke komst van een azc (2). Hierbij is eerst onderzocht welke actoren een rol hebben gespeeld in het communicatieproces rondom de komst van een azc in de gemeente (2a). Vervolgens is bestudeerd welke betekenissen de verschillende actoren aan een eventueel azc hebben gegeven (2b). Daarna is geanalyseerd in hoeverre de betekenisgeving van actoren gevolgen had voor het communicatieproces (2c). De derde onderzoeksvraag biedt inzicht in de visie van experts over het communicatieproces met betrekking tot vluchtelingenopvang tussen de gemeente en burgers wanneer er sprake is weerstand onder burgers zoals in gemeente Geldermalsen (3).
Om de onderzoeksvragen te beantwoorden heeft er een wetenschappelijke literatuurstudie en documentanalyse plaatsgevonden en zijn er interviews afgenomen. Middels een wetenschappelijke literatuurstudie zijn inzichten verworven om de eerste onderzoeksvraag te beantwoorden. Na bestudering van de wetenschappelijke literatuur is ervoor gekozen om de situatie in de gemeente Geldermalsen niet te duiden als crisis, maar als maatschappelijke onrust, omdat dit begrip beter bij de situatie aansluit. Waar het concept crisis alleen op de escalatie focust, omsluit het concept maatschappelijke onrust ook de voedingsbodem van de escalatie in de lokale samenleving. Voorts is aan de hand van een frameanalyse onderzocht welke betekenissen de actoren hebben toegekend aan de mogelijke komst van een azc. Vervolgens is middels een documentanalyse en een interview met een raadslid van de gemeente Geldermalsen onderzocht of deze betekenissen gevolgen hebben gehad voor het communicatieproces. Dit bood antwoord op de tweede onderzoeksvraag. Om de derde onderzoeksvraag te kunnen beantwoorden hebben er zeven expertinterviews plaatsgevonden om de visies en ideeën van experts te kunnen achterhalen omtrent gemeentelijke communicatie bij maatschappelijke onrust. Wanneer de uitkomsten van de literatuurstudie, de casestudy en de interviews met experts worden samengevoegd, bieden deze inzichten in het communicatieproces tussen de gemeente Geldermalsen en haar burgers omtrent de (mogelijke) komst van een asielzoekerscentrum.
Bestudering van de wetenschappelijke literatuur laat zien dat het communicatieproces een gecompliceerd proces is, waarbij zenders en ontvangers actief betekenissen creëren. Impliciete denkkaders, ook wel frames genoemd sturen het beeld van de werkelijkheid van mensen (Entman, 1993; Van Gorp, 2006). Communicatie in de vorm van dialoog maakt het mogelijk om de perceptie van de werkelijkheid uit te wisselen en frames te verenigen. Uit de wetenschappelijke literatuur blijkt dat communicatie daarom essentieel is bij beleidsontwikkeling omtrent vluchtelingopvang in gemeenten. Communicatie draagt op deze manier bij aan de relatie tussen overheid en burger, het draagvlak onder burgers voor het beleid en de kwaliteit en legitimiteit van het beleid (Aarts & Van Rooij, 2014).
Uit de analyse van documenten bleek dat het college van B&W, met het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) en de gemeentelijke communicatieadviseurs een invloedrijk besluit hebben genomen, door burgers via de media over de plannen voor een azc te informeren. Op aandringen van de gemeenteraad is een inspraakavond voor burgers georganiseerd. De aanpak en het plan voor een grootschalig azc leidde tot heftige kritiek van raadsleden en burgers. Een analyse van de uitspraken van het college van B&W, de raadsleden en burgers leidt tot drie frames: grootschalige vluchtelingenopvang is een vooruitgang (a), grootschalige vluchtelingenopvang is een achteruitgang (b), de komst van een mogelijke vluchtelingenopvang kent geen volledig democratisch proces (c). De burgemeester benadrukte vooral de positieve aspecten van een grootschalige opvang in Geldermalsen. Hier stond het frame van tegenstanders tegenover, waarbij vooral de negatieve aspecten werden benoemd. Opvallend is dat het college van B&W de komst van een azc heeft willen realiseren door burgers zo min mogelijk te betrekken bij het beslissingsproces. Dit heeft het college besloten op basis van de gebeurtenissen in Steenbergen en Ede, waar informatieavonden over vluchtelingenopvang verstoord werden door onder andere spreekkoren. Burgers en raadsleden waren het niet eens met deze aanpak en kwamen in verzet. Deze signalen van protest heeft de gemeente te weinig opgemerkt. Dit is te wijten aan de neiging van overheidsorganisaties om alleen binnen de eigen systeemgrenzen te denken. Uit de bestudering van de casus blijkt dat de gemeente nauwelijks naar burgers heeft geluisterd, maar hun eigen perspectief centraal heeft gesteld om de plannen omtrent vluchtelingenopvang te kunnen uitvoeren.
Luisteren naar burgers is volgens de experts de basis van gemeentelijke communicatie, omdat het inzicht biedt in de perceptie van burgers. Het is daarbij van belang dat de gemeenteambtenaren luisteren met een open houding en niet oordelen. Voorts biedt volgens de experts een dialoog de gemeente de mogelijkheid zich aan te sluiten bij het perspectief van de burgers. Daarbij moet niet de oplossing, maar het gesprek centraal staan.
Geconcludeerd kan worden dat gemeentelijke communicatie met de burgers omtrent vluchtelingenopvang vraagt om een gemeente die luistert naar burgers en dialoog voert met burgers. Op deze manier komt de overheid in contact met de perceptie van de burgers. Dit leidt tot een betere afstemming van verwachtingen en behoeften tussen de gemeente en de burgers. Daarnaast zorgt deze interactie voor beter beleid door de uitwisselingen van gedachten, ideeën, visies en beelden. Uit dit onderzoek blijkt dat communicatie tussen de gemeente en burgers essentieel is bij de (mogelijke) komst van vluchtelingenopvang. Daarbij is communicatie geen tovermiddel dat onrust voorkomt, maar communicatie is wel noodzakelijk bij een maatschappelijk gevoelig onderwerp zoals vluchtelingenopvang. Interactie leidt tot een de tweezijdige uitwisseling van betekenissen. Dit zorgt voor gemeenschappelijke betekenissen, wat vervolgens bijdraagt aan de ontwikkeling van een gezamenlijk gedragen beleid. | |
