| dc.description.abstract | Het oplossen van maatschappelijke vraagstukken, een taak die lang als prerogatief van de overheid werd gezien, wordt tegenwoordig ook toegeschreven aan de samenleving, ofwel het geheel van burgers, maatschappelijke organisaties en bedrijven. De terugtredende overheid moet hiervoor niet alleen uitvoeringstaken losloten, maar ook verantwoordelijkheden en bevoegdheden overdragen aan burgers. Dat gebeurt de laatste jaren vaak onder de noemer van empowerment. Er zijn de afgelopen jaren al tientallen initiatieven in het leven geroepen om empowerment onder burgers te vergroten, zoals maatschappelijke aanbestedingen en initiatievenfondsen. Eén van de nieuwste instrumenten is het Right to Challenge. Bij het Right to Challenge gaat het erom dat burgers de overheid uit kunnen dagen door te stellen dat ze een bepaalde taak van die overheid beter of goedkoper uit denken te kunnen voeren. Het gaat hierbij dus niet om bewonersinitiatieven die bijdragen aan de sociale kwaliteit van de stad, maar om daadwerkelijke taken van de overheid (in het geval van dit onderzoek de gemeente) die kunnen worden overgenomen door de samenleving.
Maar betekent de invoering van het Right to Challenge niet juist minder empowerment? Initiatieven krijgen met het challengen van taken van de gemeente immers wel meer ruimte in het vormgeven van hun eigen maatschappij, maar krijgen daarmee ook een grotere verantwoordelijkheid. Het gevaar bij het Right to Challenge is dat er in wezen niets aan de oorspronkelijke machtsverhouding tussen overheid en burgers verandert en dat burgers dus ook niet empowered worden. De hoofdvraag van dit onderzoek luidt dan ook: “Leidt de invoering van het Right to Challenge tot empowerment van bewonersinitiatieven in Utrecht die voorheen niet of via andere wegen gefinancierd werden en zo ja, hoe?”
Allereerst zijn bewonersinitiatieven geduid aan de hand van de literatuur. Het blijkt dat er qua organisatiestructuur vier verschillende soorten initiatieven zijn te onderscheiden: federatieve initiatieven, coöperatieve initiatieven, netwerkende initiatieven en lichte initiatieven. In Utrecht zijn er vooral veel netwerkende en coöperatieve initiatieven aanwezig. Het verschilt per type initiatief in welke mate behoefte is aan betrokkenheid, een luisterend oor of subsidie vanuit de overheid. Daarnaast is empowerment geduid aan de hand van de literatuur. Empowerment bestaat uit drie niveaus: persoonlijk empowerment, community-empowerment en organisatie-empowerment. Zowel organisatie-empowerment als community-empowerment zijn uiteindelijk te herleiden tot persoonlijk empowerment. Persoonlijk empowerment, ofwel de versterking van de leefwereld ten opzichte van de systeemwereld, is dus de sleutel tot alle drie de vormen van empowerment. Om te onderzoeken of de invoering van het Right to Challenge tot empowerment van bewonersinitiatieven in Utrecht leidt, moet de persoonlijke empowerment van de individuele initiatiefnemers worden gemeten.
Uit het empirische gedeelte van het onderzoek blijkt dat bewonersinitiatieven die met het Right to Challenge in Utrecht meedoen vooral overeenkomsten hebben op het gebied van hun doelstellingen. Die zijn allemaal maatschappelijk en lokaal van aard. Als het echter aankomt op de organisatiestructuur van de initiatieven, lopen ze ver uiteen. Het zijn zowel federatieve als coöperatieve en lichte/netwerkende initiatieven, waarbij de eerste twee in de meerderheid zijn. Dat heeft consequenties voor de manier waarop de gemeente met deze initiatieven om zou moeten gaan: die manier verschilt per initiatief. Verder kan op basis van de bevindingen uit dit onderzoek worden geconcludeerd dat de invoering van het Right to Challenge bij vier van de vijf onderzochte bewonersinitiatieven heeft geleid to empowerment. Bij één van de vijf bewonersinitiatieven heeft de invoering van het Right to Challenge niet geleid tot empowerment maar zelfs tot een afname van empowerment. Dit kan aan de ene kant worden verklaard door het feit dat dit bewonersinitiatief als enige initiatief niet uit eigen beweging voor deelname aan het Right to Challenge heeft gekozen, maar er op initiatief van een andere partij bij is aangesloten. Dat is in tegenspraak met het idee dat empowerment niet kan worden gegeven, maar moet worden verworven. De eerste randvoorwaarde voor een toename van empowerment bij het Right to Challenge is dus dat het initiatief voor deelname aan het Right to Challenge uit een bewonersinitiatief zelf moet komen. Aan de andere kant kan de afname van empowerment bij één van de initiatieven worden verklaard door het feit dat dat dit het enige initiatief is waar weinig sociaal kapitaal aanwezig is. Dat heeft tot gevolg dat er niet genoeg competentie aanwezig is binnen het initiatief. Die competentie komt namelijk in de praktijk tot stand door middel van verbinding tussen de verschillende initiatiefnemers en vrijwilligers. Een tweede randvoorwaarde voor een toename van empowerment bij het Right to Challenge is dus de aanwezigheid van voldoende competentie bij een initiatief, die in de praktijk door middel van verbinding tussen de verschillende initiatiefnemers en vrijwilligers tot stand komt.
Concluderend: de invoering van het Right to Challenge leidt tot empowerment van bewonersinitiatieven die voorheen niet of via andere wegen gefinancierd werden, als deze initiatieven voldoen aan de twee eerder geformuleerde randvoorwaarden. Kanttekening hierbij is dat niet alle bewonersinitiatieven aan deze randvoorwaarden kunnen voldoen. Door het Right to Challenge maken we Utrecht niet samen. | |
