Je ziet er nog jong uit voor mijn leeftijd: absurdisme in een hedendaags jasje? Onderzoek naar de schrijfstrategieën van Jibbe Willems, Ko van den Bosch en Alex van Warmerdam en hun eventuele relatie tot het absurdisme.

Abstract

In publicaties over het absurdisme worden zelden hedendaagse absurdistische schrijvers besproken. Ook bestaat de opvatting dat de absurdistische karakteristieken geïncorporeerd zouden zijn in het nieuwe toneelschrijven. De Nederlandse hedendaagse toneelschrijvers Ko van den Bosch, Alex van Warmerdam en Jibbe Willems worden echter geassocieerd met het absurdisme. In dit onderzoek worden hun schrijfstrategieën geanalyseerd en wordt er onderzocht in hoeverre zij in verband kunnen worden gebracht met het absurdisme. Daartoe wordt het absurdisme, dat opkwam na de Tweede Wereldoorlog, uiteengezet in het eerste hoofdstuk. Absurdisten gebruiken een gefragmenteerd narratief, gedeconstrueerde antihelden en incoherent taalgebruik om de absurde situatie van de mens te tonen. Daarnaast proberen ze een levenshouding te installeren waarbij men er zelf voor verantwoordelijk is om betekenis te geven aan deze absurde situatie. In hoofdstuk twee worden de karakteristieken van het nieuwe toneelschrijven besproken. Er worden absurdistische karakteristieken gebruikt, maar met een ander doel. De gedigitaliseerde maatschappij wordt gerepresenteerd om deze inzichtelijker te maken, in plaats van deze te bekritiseren. Het essentiële verschil tussen het nieuwe toneelschrijven en het absurdisme ontstaat uit de context. Aan de hand van de eerste twee hoofdstukken, worden in hoofdstuk drie de schrijfstrategieën van Van den Bosch, Van Warmerdam en Willems uiteengezet. Deze schrijvers leveren, net als de absurdisten, kritiek op de maatschappij door de absurde situatie van de mens te tonen. Voor de absurdisten bestond de absurde situatie uit het feit dat het alledaagse betekenisloos leek in het licht van de Tweede Wereldoorlog. In onze huidige maatschappij krijgen computergestuurde programma’s meer controle en macht over ons bestaan. Dit zorgt voor een bedreigend gevoel, aangezien een onzichtbare en ongrijpbare kracht invloed op ons uitoefent. Daarnaast ontstaat hierdoor zakelijk menselijk contact. De essentie van deze absurde situatie kan niet geuit worden middels realistische taal, waardoor er veel taalexperimenten zijn waarin zowel de semantiek als de materialiteit van taal onderzocht wordt. Zo worden de onbenutte mogelijkheden van taal getoond. Van den Bosch, Van Warmerdam en Willems hebben allen een unieke schrijfstrategie met als overeenkomst dat ze een hedendaagse vorm van absurdisme op het podium brengen, gebaseerd op zowel absurdistische karakteristieken als karakteristieken van het nieuwe toneelschrijven.