Stof tot nadenken. Hoe en waarom hedendaagse geëngageerde kunstenaars textiel inzetten om de thema's gender en postkolonialisme aan de orde te stellen.

Abstract

In deze masterscriptie wordt onderzocht hoe en waarom hedendaagse kunstenaars gebruik maken van textiel om de thema’s postkolonialisme en gender onder de aandacht te brengen. De focus ligt hierbij op de eigenschappen en mogelijkheden van het textiele materiaal. Sinds het einde van de vorige eeuw is er een grote toename te signaleren in het gebruik van textiel door hedendaagse kunstenaars en de laatste tien jaar is ook het aantal hedendaagse tentoonstellingen waarin textiel een belangrijke rol inneemt. Waar het eerst vooral vrouwelijke kunstenaars waren die textiel gebruikten, vooral om feministische thema’s aan de orde te stellen, blijkt textiel nu toegepast te worden door een veel bredere groep kunstenaars en is ook de thematiek en hoe de technieken worden toegepast zijn opengebroken. Wanneer wordt gekeken naar kunstwerken van geëngageerde kunstenaars waarin textiel het belangrijkste materiaal is, blijken de thema’s gender en postkolonialisme het meest voor te komen, iets dat niet verwonderlijk is, aangezien deze het dichtst staan bij de traditionele connotaties van het materiaal. De toename in het gebruik van textiel door hedendaagse kunstenaars kan worden gezien in een breder perspectief van herwaardering van ambachten in de westerse maatschappij. Dit wordt onder andere veroorzaakt door een aantal factoren die invloed uitoefenen op de huidige tijd, zoals digitalisering, individualisering en een 24-uurs economie waardoor de drukte in ieders leven sterk toeneemt. Hierin speelt vooral het terugvinden van een verbinding met de omgeving of het verleden een belangrijke rol. Specifiek voor de kunst zijn er nog een aantal redenen aan te wijzen, die samenhangen met in het bijzonder het postmodernisme, de toenemende integratie van “niet-westerse” kunstenaars in het westerse kunstdiscours en het “postmaterialisme”. Over het algemeen wordt textiel in de kunst ook vooral gebruik om een verbinding te leggen met het verleden. Dit kan zijn om daadwerkelijk te relateren aan eerdere generaties vrouwen of om bewustzijn te creëren van historische (koloniale) misstanden die invloed uitoefenen op het heden. Textiele technieken en materialen zijn van oudsher verbonden met deze thema’s en speelden hierin soms zelfs een belangrijke rol. De geschiedenis van het materiaal zelf lijkt ook een reden om te kiezen voor textiel. Textiel heeft binnen de kunst lange tijd de positie van ‘De Ander’ ingenomen en wordt nu gebruikt om de positie van verschillende groepen in de samenleving die ook kunnen worden gezien als ‘De Ander’ te verbeteren, zowel op het gebied van gender- als culturele minderheden. Daarnaast zijn de specifieke eigenschappen van textiel materiaal als tactiliteit, visuele aantrekkelijkheid, de vele mogelijkheden die het heeft en het feit dat het zo dicht bij de mens staat, belangrijke redenen voor de toepassing binnen de hedendaagse kunst.