Kunst en de klimaattop

Abstract

De invloed van de kunstenaar-activist op het maatschappelijke debat over klimaatverandering.

Toen demonstraties werden verboden tijdens de klimaattop, die van 30 november tot en met 12 december 2015 in Parijs werd gehouden, werden kunstprojecten noodgedwongen vrijwel het enige middel om de stem van het volk te verbeelden. Voor deze scriptie is onderzoek gedaan naar dertig kunstprojecten die tijdens de klimaattop te zien waren, waaronder projecten van Brandalism, Olafur Eliasson, Tools for Action en Teresa Borasino. De kunstprojecten zijn in kaart gebracht door middel van een kwantitatief onderzoek en gekoppeld aan het werk van drie schrijvers die actief zijn in hedendaagse kunstdiscours rondom protestkunst. De Amerikaanse kunstcriticus Yates McKee, de Oostenrijkse curator, kunstenaar en theoreticus Peter Weibel en de Oostenrijkse filosoof en kunsttheoreticus Gerald Raunig schetsen een beeld van hedendaagse kunst die, op momenten van overlapping met activisme, grote invloed kan hebben op de maatschappij. In deze scriptie wordt daarom onderzocht in hoeverre de hedendaagse kunstenaar-activist bijgedragen heeft aan het publieke debat over klimaatverandering dat ontstond rondom de klimaattop in Parijs. In dit onderzoek is naar voren gekomen dat er een tweedeling gemaakt kan worden tussen activistische kunstprojecten van grassroots-organisaties, die met hun werk kritiek leverden op het politieke en economische systeem, en geëngageerde kunstenaars, die minder kritisch waren op het systeem en eerder als doel hadden de toeschouwer bewust te maken van de klimaatproblematiek en zijn eigen aandeel daarin. Binnen de grassroots-organisaties was de kunstenaar-activist actief: hij organiseerde creatieve protestacties en creëerde een netwerk waarbinnen zowel activisten als burgers actief waren. De kunstenaar-activist gebruikte daarnaast vooral de sociale media om zijn werk binnen de maatschappelijke en politieke context te plaatsen en de protestbeweging te vergroten. In de reguliere media is de verbinding die de kunstenaar-activist aangaat met de maatschappij en de belangrijke rol die hij had in de vorming van het debat niet duidelijk terug te zien. Hoewel de verbinding die de kunstenaar-activisten met de maatschappij hadden niet goed weergegeven werd in de media, is uit dit onderzoek duidelijk geworden dat de kunstenaar-activisten op straat en op het internet wél kanalen hebben gevonden om de publieke opinie te beïnvloeden. Door zijn creativiteit, durf en organisatorisch vermogen heeft de kunstenaar-activist veel gewone burgers gemobiliseerd en aangezet tot actie. Zodoende heeft de kunstenaar-activist gezorgd dat de strenge veiligheidsmaatregelen op een creatieve wijze omzeild konden worden om tijdens de klimaattop toch een tegengeluid te kunnen laten horen.