Christelijke volksverheffers. Over de verdiensten en karakterisering van het Nederlandsch Werkliedenverbond Patrimonium, periode 1876-1918.

Abstract

In dit evaluerende onderzoek wordt de karakterisering van het Nederlandsch Werkliedenverbond Patrimonium (Patrimonium) als onvolwaardige vakbond losgelaten en wordt het bestudeerd vanuit een christelijk volksverheffersperspectief. Het concept ‘volksverheffers’ is bedacht door Christianne Smit. Zij omschrijft de volksverheffers als sociaal-liberale, hervormingsgerichte leden uit de middenklasse die probeerden de situatie van de arbeiders te verbeteren. Smits conceptualisering van het doel, de motivatie en de methode van de volksverheffers zijn gebruikt bij de evaluatie van Patrimonium en diens activiteiten en voorzieningen. Om op die manier te bepalen in hoeverre Patrimonium tussen 1876 en 1918 gezien kan worden als vereniging van (christelijke) volksverheffers. Het voornaamste resultaat uit de evaluatie is dat Patrimonium bij de verheffing van de arbeiders dezelfde methode gebruikte als de volksverheffers. Op basis van deze overeenkomstigheid kan Patrimonium tussen 1876 en 1918 beschouwd worden als een vereniging van volksverheffers. Dit suggereert dat de term ‘volksverheffers’ niet alleen voorbehouden is aan sociaal-liberale initiatieven voor verbetering van de positie van de arbeider.