Verandering gaat door de maag: een antropologisch onderzoek naar hoe burgers die zich inzetten tegen voedselverspilling een nieuwe manier van burgerschap uitoefenen

Abstract

In een wereld waar machtsverhoudingen tussen burger, staat en nieuwe actoren zoals transnationale bedrijven onder druk staan en veranderen, biedt het bestuderen van een onderwerp als voedselverspilling inzicht in de implicaties van deze mondiale processen op lokaal niveau. Op wetenschappelijk vlak is de aandacht voor voedselverspilling door burgers niet onopgemerkt gebleven en is onderzoek gedaan naar de beweegredenen van burgers om zich actief in te zetten tegen voedselverspilling (zie o.a. Clark 2004; Barnard 2013; Coyne 2009 en Edwards & Mercer 2013). Dit onderzoek laat de relatie tussen burgerinitiatieven die zich inzetten tegen voedselverspilling zien en hun visie op alternatieve sociale en economische relaties in de Nederlandse maatschappij. Ik beargumenteer dat burgers die zich inzetten tegen voedselverspilling nieuwe vormen van burgerschap aannemen door buiten de maatschappelijke denkkaders alternatieve levensstijlen te ontwikkelen in de vorm van lifestyle activism. Ethisch consumeren in de vorm van het consumeren van voedselafval geeft vorm aan de agency die de onderzoeksgroep gebruikt om een bepaalde mate van onvrede over de huidige gang van zaken omtrent voedselverspilling te uiten. Iets dat sterk samenhangt met de kapitalistische invulling van de maatschappij op economisch, politiek, sociaal en cultureel vlak. Door de culturele grens op te zoeken tussen afval en voedsel daagt de onderzoeksgroep maatschappelijke categorieën uit en probeert ze aan te passen. De kernwaardes die de onderzoeksgroep probeert terug te brengen in de maatschappij gaan over solidariteit met medemens en milieu. Door samen te werken ontstaat een new social movement die binnen publieke ruimtes een politieke boodschap overbrengt en maatschappelijk draagvlak probeert te bewerkstelligen. Ik laat zien dat het in eerste instantie lijkt alsof voedselverspilling an sich simpelweg een tastbaar fenomeen is dat in de samenleving plaatsvindt en herkenbaar is voor iedereen, maar het geherdefinieerde voedsel is enerzijds een instrument is om verandering te stimuleren in consumentgedrag en misschien zelfs de maatschappij, en anderzijds de sociale, culturele en politieke kracht van voedsel om mensen te binden onmisbaar is in dit proces.