‘De sterkste wint, dat is voetbal’. Een kwalitatief onderzoek naar de normalisering van het gebruik van agressie onder jongeren op de Nederlandse voetbalvelden

Abstract

De laatste jaren is er een verschuiving zichtbaar richting een steeds meer functionalistische benadering van sport. De positieve effecten van sport worden zodoende in toenemende mate een belangrijke rol toegedicht in het aanpakken van maatschappelijke problemen. Zo stelt Coakley (2009) dat sport een bijdrage kan leveren aan het verminderen van agressie in een samenleving. Een belangrijke voorwaarde is echter dat de sport zelf niet belast wordt met agressie. Uit de cijfers blijkt echter dat voornamelijk jonge mannelijke teamsporters regelmatig te maken hebben met verschillende vormen van ongewenst gedrag. Dit cijfer ligt het hoogst binnen het amateurvoetbal. De overheid, NOC*NSF en de KNVB zetten samen met de verenigingen door middel van diverse programma’s in op het creëren van een veilig sportklimaat. Voetbal is volgens Veldboer et al. (2003) een sport die door haar fysieke contact uitnodigt tot grensoverschrijdend gedrag. Tegelijkertijd lijkt er een proces van normalisatie zichtbaar waarbinnen het gebruik van agressie steeds meer onderdeel van het spel lijkt te worden. Huidig onderzoek richt zich vaak op de professionele tak van sport en bovendien op de aanpak en afhandeling van incidenten binnen de amateurvoetbalsport. Dit onderzoek richt zich door middel van etnografisch onderzoek op de vraag welke vormen van agressie zichtbaar zijn op de velden en hoe deze te begrijpen zijn vanuit de specifieke context waarbinnen het zich afspeelt. Hierbij ligt de focus op de rol van de belangrijkste betrokken actoren binnen de sociale omgeving van de vereniging: de ouders, coaches en arbitrage. De resultaten zijn geanalyseerd aan de hand van drie concepten van Bourdieu: veld, position-taking en habitus. De drie concepten maken het mogelijk om het verschijnsel agressie te bestuderen binnen het specifieke veld –de vereniging- waarbinnen het plaatsvindt. Uit het onderzoek zal blijken hoe sterk de beoordeling van agressie op de velden afhangt van de gehanteerde normen waarmee er betekenis aan het gedrag wordt gegeven. Het onderzoek laat zien hoe deze betekenissen op paradoxale wijze tot stand komen. Zowel spelers als coaches blijken zowel verbaal als fysiek agressief gedrag – dat zich buiten de formele regels van het spel om afspeelt – veelvuldig te legitimeren vanuit het belang van de winst. Er zal blijken hoe de sociale omgeving - binnen de voetbalvereniging- een grote rol vervult bij de totstandkoming van normalisering van het gebruik van agressie als legitiem middel binnen de lijnen van het veld.