Huis Schaffelaar - De plattegrond en het dienstleven in de 19e eeuw

Abstract

Huis Schaffelaar is in 1968 aangewezen als rijksmonument en staat sinds 1990 op de lijst Top 100 van de Nederlandse monumenten. Ondanks deze bekroningen is tot op het heden relatief weinig onderzoek verricht naar het pand. Tijdens mijn stage bij Geldersch Landschap & Kasteelen zijn verschillende reeksen plattegronden van Huis Schaffelaar uit de 19e eeuw aangetroffen, waarbij de omvang van de dienstvleugel opviel. Voor deze scriptie is onderzocht of de plattegrond van Huis Schaffelaar voldoet aan een ontwerpideaal of -standaard voor landhuizen uit de 19e eeuw, met een focus op de dienstvertrekken en het personeel. Dit is gedaan aan de hand van de onderzoeksvraag: Op welke manier past de plattegrond van Huis Schaffelaar in het ideaalbeeld van een landhuisplattegrond uit de 19e eeuw en hoe is dit zichtbaar in de dienstvertrekken van het landhuis? De onderzoeksvraag is beantwoord door middel van kwalitatief onderzoek. Hiervoor zijn primaire bronnen zoals het archief, de ontwerptekeningen van Huis Schaffelaar in eigendom van GLK en artikelen uit de 19e eeuw gebruikt. De gebruikte secundaire bronnen zijn hedendaagse publicaties over personeel, plattegronden en de architect. Uit dit onderzoek is gebleken dat ± 27.8 procent van de begane grond en eerste verdieping personeelsruimte is. Hiernaast voldoen niet alle ruimtes aan de ideale ligging volgens de geraadpleegde artikelen uit de 19e eeuw op het gebied van de gewenste oriëntatie. De plattegrondverdeling samen met het enorme percentage dienstruimtes op de hoofdverdiepingen maakt Huis Schaffelaar een vroeg voorbeeld van de veranderingen in het bouwen, waarbij functie boven symmetrie gaat, onder invloed van de Engelse gotiek.