Vertrouw me maar gewoon: Een onderzoek naar de betekenis en determinanten van vertrouwen tussen schoolbestuur, schoolleiding en docenten in het voortgezet onderwijs

Abstract

In scholen en onderwijs gerelateerde organisaties wordt vaak gesproken over vertrouwen, maar niet altijd wordt uitgelegd wat de betekenis er van is. Dit onderzoek gaat over het vertrouwen tussen het schoolbestuur, de schoolleiding en docenten in het voortgezet onderwijs. Er is onderzocht wat een passende definitie is voor vertrouwen in deze context, welke determinanten in de literatuur worden onderscheiden voor vertrouwen en op welke manier deze invloed hebben op het vertrouwen in de context van dit onderzoek. De data waarmee de determinanten zijn getoetst is verzameld door middel van online-vragenlijsten voor de drie organisatielagen. De steekproeven van schoolleiders (N=49) en docenten (N=148) waren groot genoeg om analyses mee te kunnen doen. Bij schoolbestuurders (N=6) was dit niet het geval. De opgestelde hypotheses zijn getoetst middels regressieanalyses waaraan de onafhankelijke- en controlevariabelen stapsgewijs zijn toegevoegd. Vertrouwen is in dit onderzoek gedefinieerd als de bereidheid van de trustor om zich kwetsbaar op te stellen richting te trustee, gebaseerd op het geloof dat de trustee betrouwbaar is. Het geloof in de betrouwbaarheid is gebaseerd op bekwaamheid, integriteit, transparantie, welwillendheid en geloofwaardigheid. Dit is de meest passende definitie omdat er vanuit wordt gegaan dat de persoon die het vertrouwen geeft en de personen die het ontvangen elkaar kennen. Daarnaast houdt het rekening met de betrouwbaarheid als reden voor het vertrouwen en past het bij de context van dit onderzoek. De analyseresultaten laten zien dat aan vertrouwen niet alleen afhankelijkheid voorwaardelijk is, maar ook daadwerkelijk contact tussen de organisatielagen. Van de determinanten is de samenhang met sociaal kapitaal het sterkst en heeft het meeste effect op het vertrouwen dat schoolleiders en docenten in de andere organisatielagen plaatsen. Voor het ervaren van een faciliterende formele structuur als determinant is geen ondersteuning gevonden en voor het ervaren van een open schoolklimaat is gedeeltelijk ondersteuning gevonden. Alleen voor het vertrouwen dat schoolleiders plaatsen in docenten en voor het vertrouwen dat docenten plaatsen in schoolleiders en schoolbestuurders draagt het ervaren van een open schoolklimaat bij. De bevindingen leiden tot vier aanbevelingen. Ten eerste is het van belang dat leidinggevende in scholen vooraf bedenken waar vertrouwen gepast en gewenst is. Het gedrag en de verwachtingendie horen bij vertrouwen zijn namelijk niet altijd mogelijk of wenselijk voor een organisatielaag. De tweede aanbeveling is om als school bewust te investeren in het verhogen van het geloof in elkaars betrouwbaarheid. De derde aanbevelingen is om te investeren in het sociaal kapitaal in de relatie tussen de drie organisatielagen. Tot slot kan vertrouwen positief bijdragen aan de wijze waarop scholen werken aan kwaliteitszorg, maar een school zal hierin wel moeten investeren. De verdeling van verantwoordelijkheden hoeft niet vanzelfsprekend te zijn.