De acteur van de toekomst of de toekomst van de acteur? Een onderzoek naar de verschijningsvormen van het lichaam in Ari Folmans The Congress (2013)

Abstract

De filmwereld is al enige tijd onderhevig aan verandering als gevolg van de digitale revolutie die enkele jaren geleden is ingezet. Dit heeft grote invloed op het productieproces en daarmee op het vak van de acteur; de gehele performance hoeft niet langer op de set tot stand te komen. De veranderende rol van de acteur zal in dit onderzoek onder de aandacht worden gebracht aan de hand van Ari Fomans film The Congress (2013). De film kent een gelaagd narratief waarin Robin Wright niet alleen haarzelf maar ook een gedigitaliseerde en geanimeerde versie van haarzelf speelt. De vraag die centraal staat is hoe Robins lichaam op verschillende plaatsten en momenten binnen en buiten het narratief fungeert en wie er op dat moment handelingsmacht heeft. Om de vraag te beantwoorden wordt een filmanalytisch onderzoek uitgevoerd waarin ook het productieproces in kaart wordt gebracht. Theorievorming omtrent animatie en performance studies bedden de casus in het wetenschappelijke werkveld in. Na het vooronderzoek zijn vijf categorieën ontwikkeld waarin de rollen of verschijningsvormen van Robin plaats krijgen: (1) De afilmische Robin, (2) de profilmische Robin, (3) de diëgetische Robin, (4) de diëgetische gescande Robin en (5) de diëgetische geanimeerde Robin. De eerste drie categorieën worden in het eerste hoofdstuk in relatie met elkaar onderzocht. Uit de analyse waarin de vraag wie Robin Wright is wordt gesteld, komt een spanningsveld tussen feit en fictie aan het licht. De afilmische en diëgetische Robin beïnvloeden elkaar. In het tweede hoofdstuk staat deze relatie centraal. De gescande Robin wordt een instrument van de studiobaas en het animatieproces buiten het narratief lijkt weinig te worden beïnvloed door de actrice. Robin kan zowel buiten als binnen de film weinig invloed uitoefenen. In relatie met de ontwikkelingen die zich in de filmwereld afspelen, kunnen de resultaten worden gezien als een verandering binnen de huidige situatie. De film geeft de kijker een dystopie, een schrikbeeld, waardoor de ogen worden geopend voor de mogelijke negatieve effecten van de veranderingen. Zo ver dat de actrice wordt vervangen voor een digitaal beeld, is de filmwereld nog niet maar de eerste stappen worden wel gezet. Er dienen vragen te worden gesteld over de gevolgen van de digitale revolutie. Ook toont het onderzoek aan dat de huidige theoretische basis de transitie en daarmee de nieuwe situatie niet adequaat kan beschrijven. Er dienen theoretische stappen te worden gezet om met de transitie in de filmwereld mee te gaan.