De actieve burger. Een vergelijkend onderzoek naar de drie golven van burgercollectieven in Noord-Brabant tussen 1200 en 2014

Abstract

Energie-, zorg- en wooncoöperaties, Broodfondsen en boeren die samenwerken om sterker te staan in het politieke speelveld; het zijn slechts enkele voorbeelden van de honderden, zo niet duizenden associaties waarin burgers nu samenwerken. In 2014 is nauwelijks te ontkennen dat burgers steeds vaker samen met andere burgers een gemeenschappelijk probleem aanpakken of een gemeenschappelijk doel proberen te bereiken. Dit is echter geen moderne ontwikkeling. Deze studie vergelijkt deze moderne trend met de opkomst van ICA’s oftewel instituties voor collectieve actie in de middeleeuwen en late negentiende eeuw. Al tweemaal eerder in de geschiedenis organiseerden burgers zich in dergelijke burgercollectieven, waardoor er vaak wordt gesproken over drie golven van burgercollectieven. Maar hierbij wordt niet in overweging genomen dat er onnoemelijk veel verschillen bestaan tussen de diverse burgercollectieven in die drie golven. In hoeverre mag er gesproken worden van drie golven van burgercollectieven? Deze studie zoekt een antwoord op de vraag in hoeverre de collectieven uit de drie golven overeenkomstige eigenschappen hebben, waardoor er sprake is van een vergelijkbare ontwikkeling die al drie keer heeft plaatsgevonden. Op basis van vijf indicatoren worden representatieve collectieven uit de drie golven vergeleken. Hieruit blijkt dat alle onderzochte collectieven zich kenmerken door een besloten toegang, een professioneel maar autonoom bestuur en een mate van reciprociteit voor alle betrokken leden, zonder te ontkennen dat de vele diverse collectieven tegelijkertijd verschillend zijn.