Mensen zonder werk en werk zonder mensen: mismatch van vraag en aanbod op regionale arbeidsmarkten

Abstract

Ondanks het economisch herstel, is anno 2015 de werkloosheid nog steeds relatief hoog. Dat betekent dat vraag en aanbod op de arbeidsmarkt niet goed op elkaar aansluiten. Deze studie gaat in op mismatch van vraag en aanbod op regionale arbeidsmarkten. Mismatch is in deze studie gemeten als 1) wervingsproblemen van bedrijven, 2) discrepanties tussen aantallen vacatures en werkzoekenden en 3) overkwalificatie (wanneer mensen werk onder hun niveau doen). Er is onderzoek gedaan op drie schaalniveaus: het bedrijfsniveau in de provincie Utrecht, het regionale niveau in Nederland en het regionale niveau in Europa. De resultaten laten zien dat in 2013 bijna de helft van alle Utrechtse bedrijven wervingsproblemen had. Vooral innovatie doet de kans op wervingsproblemen fors toenemen. Wanneer van het bedrijfsniveau naar het regioniveau wordt overgestapt, blijkt dat vraag en aanbod op de arbeidsmarkt vooral sectoraal (beroepen, en dus niet opleidingsniveaus) gezien slecht op elkaar aansluiten. Enerzijds lijkt mismatch een cyclisch proces, wat toeneemt in tijden van hoge werkloosheid. Maar er zijn ook structurele factoren die voor meer mismatch zorgen, zoals wanneer er veel hoogopgeleiden in de regio zijn en wanneer een regio met vergrijzing kampt. Ook overkwalificatie – wanneer iemand een baan onder zijn niveau heeft – komt steeds vaker voor. Overkwalificatie neemt toe in perioden van hoge werkloosheid, maar ook een hoog aandeel hoogopgeleiden, lage bevolkingsdichtheid, een hoog aandeel immigranten en weinig ontslagbescherming hangen samen met meer overkwalificatie. Ten slotte is onderzoek gedaan naar publiek-private samenwerkingsprojecten, die als doel hebben om de mismatch van vraag en aanbod op een regionale arbeidsmarkt te verminderen. Uit de afgenomen interviews met experts blijkt dat er weinig aanwijzingen zijn dat deze projecten effectief zijn in het verminderen van mismatch op een regionale arbeidsmarkt. Projecten waarbij onderwijsinstellingen en bedrijven met elkaar samenwerken, bijvoorbeeld om onderwijscurricula te moderniseren, lijken nog het meest succesvol. Uit deze studie volgen enkele aanbevelingen voor beleidsmakers: 1) Minder focussen op zo veel mogelijk hoogopgeleiden in de regio. Regio’s hebben baat bij de juiste arbeidskrachten, en dat kunnen soms ook timmerlieden of schoonmakers zijn; 2) Arbeidsmigratie makkelijker te maken: mensen moeten makkelijker kunnen verhuizen naar de regio’s de plaatsen waar de vraag naar een bepaald beroep het aanbod overtreft; 3) Heroverweging van de versoepeling van het ontslagrecht; 4) Voor beleidsmakers die betrokken zijn bij arbeidsmarktprojecten is het advies om vooral aandacht te richten op projecten die de aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt verbeteren.