Een omnivore muzieksmaak? Een exploratief onderzoek naar de smaaktolerantie van culturele omnivoren in Nederland

Abstract

De culturele voorkeuren van bepaalde sociale groepen waren volgens de distinctietheorie van de invloedrijke socioloog Pierre Bourdieu begin jaren 90 nog sociaal bepaald. Zo luisterden hoger opgeleiden over het algemeen naar ‘hoge’ klassieke muziek en lager opgeleiden naar populaire ‘lage’ muziek (Bourdieu, 1979). Door het verlies van hiërarchie in de samenleving zouden bepaalde sociale groepen tegenwoordig een brede grensoverschrijdende culturele smaak hebben ontwikkeld. Deze sociale groepen met een grensoverschrijdende smaak werden in 1992 door Richard Peterson als ‘culturelen omnivoren’ getypeerd. De oude traditionele grenzen tussen hoge en lage cultuur lijken sindsdien steeds meer te vervagen. Door zowel hoge als lage vormen van cultuur te consumeren lijken culturele omnivoren enerzijds tolerant te zijn ten aanzien van alle vormen van cultuur en anderzijds lijken zij zich ook te willen verzetten tegen het idee van een culturele smaakhiërarchie. Nu de distinctietheorie van Bourdieu achterhaald lijkt te zijn, lijkt het ook alsof de culturele hiërarchie niet meer van wezenlijk belang is in de Nederlandse samenleving. Uit onderzoek van de Amerikaanse sociologe Bethany Bryson is echter gebleken dat de tolerante brede smaak van culturele omnivoren ook haar grenzen kent (Bryson, 1996: 884). Zij kwam tot de conclusie dat Amerikaanse culturele omnivoren muzieksmaak gebruiken om symbolische grenzen te bevestigen tussen zichzelf en (lagere) sociale groepen waarmee zij niet geassocieerd willen worden (Bryson, 1996: 884). Amerikaanse culturele omnivoren zouden met name bepaalde muziekgenres uitsluiten die mensen met een lage sociale status wel waarderen. Maar hoe zit dit in Nederland? Deze resultaten zijn niet zonder meer van toepassing op de Nederlandse culturele omnivoren. In navolging van het onderzoek van Bryson is daarom in deze scriptie aan de hand van dertien muziekgenres onderzocht of de bevindingen van Bryson ook voor culturele omnivoren in Nederland gelden. Maken sociale groepen in Nederland nog het traditionele onderscheid tussen hoge en lage culturele smaak of maakt smaakvoorkeur voor iemands sociale positie niets meer uit en zijn de grenzen steeds meer aan het vervagen? Aan de hand van dit exploratieve onderzoek kan geconcludeerd worden dat er bij de cultuurconsumptie van culturele omnivoren in Nederland, net als in Amerika, sprake is van symbolische uitsluiting van bepaalde laag-culturele muziekgenres.