Wat nou als ik nee zeg? Het effect van wederkerigheid op het aannemen van een oneerlijke bonus en wat de invloed is van ongeremdheid en peers hierop.

Abstract

In dit onderzoek is het effect van ongeremdheid en peers op wederkerigheid onderzocht in twee veldexperimenten: Studie 1 en Studie 2. Bij een oneerlijke overbetaling is er sprake van wederkerigheid ten aanzien van degene die dit aanbiedt. Hierdoor wordt deze overbetaling in de meeste gevallen aangenomen. Door deelnemers ongeremd te maken, ervoeren zij minder wederkerigheid tegenover de onderzoeksleider en minder schaamte en schuld met betrekking tot het weigeren van de overbetaling. In Studie 1 werd aangetoond dat er vaker werd geweigerd als de persoon die benadeeld zou worden een 'peer' (gelijke persoon) was, wanneer de deelnemers niet ongeremd waren gemaakt. Wanneer zij wel ongeremd waren gemaakt werd er meer schaamte en schuld ervaren bij het benadelen van 'non-peers' (niet gelijke personen). Vrouwen bleken hierbij meer schaamte en schuld te ervaren dan mannen. Studie 2 kon niet aantonen dat minder wederkerigheid leidde tot meer weigergedrag. Wel heeft Studie 2 aangetoond dat bij het benadelen van peers meer schuld en schaamte werd ervaren en dat ongeremdheid zorgt voor een vermindering van schuld- en schaamtegevoelens. De algemene conclusie die kan worden getrokken uit de uitkomsten van dit onderzoek is dat men peers minder graag benadeelde dan non-peers. Daarbij werd er schaamte en schuld ervaren in een situatie waarbij een oneerlijke bonus wordt aangeboden.