Expressief Groningen. Met de Franse slag of Duitse Gründlichkeit? De kunstenaars van Kunstkring De Ploeg tegenover Henri Matisse en Ernst Ludwig Kirchner

Abstract

In de bestaande literatuur over de Groningse Kunstkring De Ploeg wordt hun expressionisme vaak beschreven als een (slap) aftreksel van de Duits variant. De vriendschap tussen de Ploeger Jan Wiegers (1893-1959) en de Duitse kunstenaar Ernst Ludwig Kirchner (1880-1938) wordt hierbij als grote invloed genoemd. Wie echter naar de situatie in de kunsten in Nederland van deze periode in het algemeen gaat kijken, zal merken dat het kunstklimaat in ons land zich niet op Duitsland, maar grotendeels op Frankrijk richtte. Verschillende Nederlandse kunstenaars reisden naar Parijs af om zich onder te dompelen in het bruisende kunstleven van de Franse hoofdstad. De Duitse kunst werd na de Eerste Wereldoorlog in veel gevallen zelfs geweerd, omdat het te lelijk en te grof zou zijn. Waarom zou dit in een stad als Groningen anders zijn geweest? Schrijvers van wetenschappelijke teksten over De Ploeg noemen de Franse invloed wel, maar gaan er vaak niet verder op in. Zij concentreren zich voornamelijk op wat het Duitse expressionisme voor het Groninger expressionisme in het algemeen en voor Jan Wiegers in het bijzonder zou hebben betekend. Maar is de invloed van één kunstenaar op een andere kunstenaar genoeg om een gehele stroming in een bepaald hokje te duwen? Door het gedachtegoed van Henri Matisse (als vertegenwoordiger van het Franse expressionisme) en Ernst Ludwig Kirchner (als vertegenwoordiger van het Duitse expressionisme) te vergelijken met de ideeën over kunst van de expressionistische Ploegleden Jan Wiegers, Jan Altink en Johan Dijkstra zal worden getracht tot een antwoord te komen.