| dc.description.abstract | Kitty Laaij
Kunstenaarsromans- Is Maria van Oosterwijk van A.L.G. Bosboom-Toussaint een kunstenaarsroman?
Begeleider: Dr. Wilbert Smulders.
De kunstenaarsroman is een roman waarin het leven van een kunstenaar centraal staat. Het kan zowel over een echte als over een fictieve kunstenaar gaan. Het gaat over zijn leven, zijn werk en over zijn ontwikkelingsproces als kunstenaar. Nathalie Heinich, een huidige Franse kunstsociologe, heeft in haar werk de plaats en de waarde van de kunst en de kunstenaar in de maatschappij onderzocht. Onder andere in Être artiste. Les transformations du statut des peintres et des sculpteurs uit 1996 en in enkele hoofdstukken uit L’élite artiste. Excellence et singularité en régime démocratique uit 2005 legt zij uit dat singulariteit een belangrijk begrip is voor de kunstenaar in de negentiende eeuw. De kunstenaar is authentiek, hij is uniek, hij volgt zijn roeping, hij is een singuliere kunstenaar. Maarten Doorman, een hedendaagse Nederlandse filosoof, beschrijft in De romantische orde uit 2004 de invloed van de romantiek, die tot in de huidige tijd merkbaar is. Hij geeft veel aandacht aan het persoonlijke van de kunstenaar. Intuïtie, emotie, spontaniteit en verbeelding gaan een grote rol spelen. De kunstenaar is een autonoom, zelfstandig, creatief, spontaan wezen. De opvattingen over kunst veranderen door de eeuwen heen. In de middeleeuwen was kunst onpersoonlijk. Het ging vooral om het product wat geleverd werd. De kunstenaar was een vakman, hij oefende een ambacht uit. In de romantiek, de negentiende eeuw, verschuift de aandacht naar het grote belang dat toegekend wordt aan het persoonlijke van de kunstenaar. Daarna volgt weer de overgang naar het onpersoonlijke, bijvoorbeeld de readymades waarbij bijvoorbeeld uitleg van de kunstenaar nodig is.
In een kunstenaarsroman zal het leven van de kunstenaar op een zodanige manier weergegeven moeten zijn dat de lezer een beeld kan vormen van de kunstenaar. Hij kan de bovengenoemde kenmerken herkennen in de beschrijvingen, hij kan ze distilleren uit het verhaal. Maria van Oosterwijk is een historische roman uit de negentiende eeuw. Het verhaal speelt zich af in de zeventiende eeuw. Maria van Oosterwijk en Willem van Aelst, beiden kunstenaars, zijn de twee hoofdpersonages. Men kan Maria van Oosterwijk in deze roman herkennen als de ‘vakvrouw’ met een degelijke opleiding, die haar vak consciëntieus uitoefent en een goed product af wil leveren. Zij is een schilderes, die met ijver en regelmaat in haar werk prestaties aflevert. Willem van Aelst is de flamboyante, geniale kunstenaar die niet anders kan dan zijn eigen pad en zijn eigen ingevingen volgen. Hij is daarmee de singuliere kunstenaar met een eigen, authentieke persoonlijkheid die zijn roeping volgt.
Met deze beide personages is het verschil tussen de twee typen kunstenaar goed weergegeven. Maria is de kunstenaar naar het beeld zoals dat in de zeventiende eeuw bestaat, Van Aelst komt overeen met het beeld van de kunstenaar uit de negentiende eeuw. De roman voldoet daarmee aan de verwachtingen bij een kunstenaarsroman, namelijk dat er een beeld van het kunstenaarschap in wordt uitgebeeld. De verschillende typen kunstenaar ziet men terug in deze roman.
Maria van Oosterwijk van A.L.G. Bosboom –Toussaint is een historische roman waarin bovendien de christelijke levensopvatting de levenskeuze van de protagonist bepaalt. Maar daarnaast is het ook zeker een kunstenaarsroman. | |
