| dc.description.abstract | De Nederlandse overheid wil taalachterstand van kinderen bestrijden omdat dit de kansen in het onderwijs en op de arbeidsmarkt vergroot (Elk, Lanser & Veldhuizen, 2011, p.29). De inspanningen die tot nu toe zijn geleverd leiden tot onvoldoende resultaat, de onderwijsinspectie stelde in 2013 dat er onvoldoende zorg en begeleiding is voor kinderen met een achterstand (Inspectie van het onderwijs, 2013, p.4). In dit rapport scoren veel onderwijsinstellingen van voor- en vroegschoolse educatie nog onvoldoende op het criterium ‘ouderbetrokkenheid’. Het betrekken van ouders bij de ontwikkeling van hun kind is van groot belang. Het leren van een kind wordt – in het basisonderwijs – voor ongeveer de helft bepaald door wat er gebeurt in de thuisomgeving (Henderson & Mapp, 2002, p. 40). De combinatie van kinderen uit migrantengezinnen die meer kans hebben op taalachterstand en de invloed die de thuisomgeving kan hebben op de schoolprestaties leidde tot dit onderzoek.
Een Turkse moeder heeft mij gevraagd haar negenjarige zoon Cahil* bijles te geven. Vanuit deze rol als huiswerkbegeleider is dit onderzoek opgezet. Als huiswerkbegeleider maakte ik deel uit van de omgeving rond Cahil. De positie binnen een migrantengezin gaf mij de gelegenheid om te onderzoeken welke bijdrage ik kon leveren aan de ontwikkeling van een kind. De focus lag hierbij op taalontwikkeling omdat de Nederlandse taal de grootste belemmering was voor Cahil om in het onderwijs goede resultaten te kunnen behalen. Het doel van dit onderzoek is: inzicht krijgen in de rol van een huiswerkbegeleider in een migrantengezin om een kind het Nederlands als tweede taal te leren, ook als de ouders deze taal niet of onvoldoende beheersen.
Dit onderzoek is opgezet volgens de principes van actieonderzoek. Deze onderzoeksmethode heeft als doel om 1) actie te ondernemen om iets te verbeteren en 2) deze actie uit te leggen en te verklaren (McNiff & Whitehead, 2010, p. 189). In dit actieonderzoek zijn elf bijlessen met Cahil opgenomen, getranscribeerd en beschreven. Ik heb mijn acties tijdens de bijles aangepast naar aanleiding van persoonlijke reflectie en gesprekken met zijn moeder en leerkracht. Daarnaast hebben deskundigen op het gebied van onderzoek, taal en ouders gereageerd op de beschrijvingen van de bijlessen waardoor ik meer inzicht krijg in mijn handelen en de invloed op de taalontwikkeling. Eerdere inzichten vanuit de literatuur over factoren die de taalontwikkeling stimuleren of beperken en praktische handreikingen hebben mijn handelen gestuurd.
Mijn rol als huiswerkbegeleider van Cahil gaf mij een unieke positie om het Nederlands en de Nederlandse cultuur in dit gezin te brengen. In het contact met het gezin van Cahil en Cahil zelf speelde allerlei interacties. Zowel verbaal als non-verbaal gebeurde er veel tijdens de momenten dat ik aanwezig was: veel of weinig mensen in huis, veel of weinig achtergrondgeluid, veel of weinig concentratie bij Cahil. De resultaten uit de bijlessen leidden tot twee modellen waarin de invloed van mij als huiswerkbegeleider inzichtelijk gemaakt wordt. Deze modellen zijn gebaseerd op de drie basisbehoeften van personen: relatie, competentie en autonomie (Deci & Ryan, 2002). Dit sloot aan bij het model van Stevens et al.( 2009) die de drie basisbehoeften koppelen aan de onderwijscontext. Mijn invloed als huiswerkbegeleider heb ik geduid aan de hand van deze drie componenten.
Als huiswerkbegeleider heb ik in het contact met Cahil op basis van een relatie zijn gevoel van competentie kunnen vergroten en hem meer autonomie gegeven over zijn leerproces. In de relatie was het van belang om duidelijk en eerlijk te zijn in woorden en daden, waardoor Cahil zijn vertrouwen kon geven en meer ging praten. Ik kon hem ondersteuning bieden door het visualiseren van de lesstof en het leren van lees-strategieën waardoor hij meer plezier kreeg in het leren en zijn competentie groter werd. Als begeleider heb ik hem verantwoordelijkheid gegeven over de volgorde van de taken waardoor hij meer regie krijgt in het doen van huiswerk en hierdoor in het leren van Nederlands.
De grootste uitdaging voor het stimuleren van de taalontwikkeling lag echter in het contact met zijn omgeving, waarbij ik me gericht heb op zijn moeder. Ik stond in relatie met dit gezin, ik ging uit van de competentie die zij hebben en probeerde de invulling van de autonomie van de verschillende leden in het netwerk van Cahil te beïnvloeden. De moeder bleek niet altijd in staat om invulling te geven aan haar verantwoordelijkheid om haar zoon Nederlands te leren. Als huiswerkbegeleider van haar zoon heb ik geprobeerd haar gevoel van competentie te vergroten door bevestiging te geven en een goede relatie op te bouwen waarin zaken zoals de leeromgeving bespreekbaar zijn.
Door voortdurend te luisteren en aan te sluiten bij de vragen en kansen van dit gezin heb ik een positieve bijdrage kunnen leveren aan de Nederlandse taalontwikkeling van Cahil. Dit werd zichtbaar in concrete uitingen zoals de toename van ‘taligheid’ in de woonkamer omdat de moeder in de kast beneden boeken heeft gezet. Daarnaast was er invloed op minder tastbare zaken zoals het vertrouwen dat ik van Cahil kreeg waardoor hij meer woorden en zinnen in de Nederlandse taal sprak. Want Nederlands leren? Dat doen we samen!
*de naam is om privacyredenen gefingeerd | |
| dc.subject.keywords | Actieonderzoek, taalachterstand, taalontwikkeling, allochtoon gezin, migrantengezin, Self-Determination Theory, Stevens, Relatie, Competentie, Autonomie | |
