Het verband tussen autonomie-beïnvloedend en interpersoonlijk gedrag van docenten in het VMBO

Abstract

In het onderwijs is steeds meer aandacht voor zelfregulerend leren waarbij leerlingen de leeractiviteiten kiezen op basis van hun eigen gedachten, gevoelens en gedrag die leiden tot het bereiken van zelf gekozen doelen. Het ondersteunen van de autonomie van de leerling is een sleutelfactor bij het komen tot zelfregulerend leren. Onder andere het gedrag van de docent heeft invloed op de perceptie van de leerling voor wat betreft het wel of niet ervaren van autonomie. Er zijn dan ook autonomie-ondersteunende en autonomie-onderdrukkende docentgedragingen te onderscheiden. Een ander perspectief om naar docentgedrag te kijken is het interpersoonlijk aspect dat kan worden uitgedrukt in de mate van invloed en nabijheid. Uit de theorie rondom zowel autonomie-beïnvloedend als interpersoonlijk docentgedrag is een verband te verwachten tussen deze twee soorten gedrag. In deze studie wordt onderzocht welk autonomie-beïnvloedend gedrag docenten laten zien tijdens een klassikale les, welk interpersoonlijk gedrag de leerlingen percipiëren en hoe deze twee soorten gedrag een verband met elkaar hebben. Daarvoor zijn filmbeelden geanalyseerd van acht docenten in het VMBO. Het autonomie-beïnvloedend gedrag is gemeten met een (deels) in deze studie ontwikkeld observatie-instrument voor het verbale docentgedrag tijdens de les. De mate van nabijheid en invloed is gemeten met een observatie-instrument voor leerling-percepties van interpersoonlijk docentgedrag. Het gemeten autonomie-beïnvloedend docentgedrag bleek meer autonomie-onderdrukkend dan autonomie-ondersteunend te zijn. De mate van nabijheid en invloed die de leerlingen percipieerden verschilde aanzienlijk tussen de docenten. Er is uiteindelijk geen verband gevonden tussen autonomie-beïnvloedend en interpersoonlijk docentgedrag bij observatie van de lessituaties.