De bron dichtbij Onderzoek naar informalisering in nieuwsberichten uit 1950 en 2012

Abstract

Diverse onderzoekers hebben zich beziggehouden met onderzoek naar informalisering in journalistieke teksten. Het huidige onderzoek houdt zich hier ook mee bezig en probeert antwoord te krijgen op de vraag of journalistieke teksten van nu informeler zijn dan zestig jaar geleden. De informalisering wordt binnen dit onderzoek gezocht in het literaire verschijnsel tekstinterferentie. Tekstinterferentie is het literaire verschijnsel waarbij de verteller zijn woorden vermengd met die van een ander. Deze ander is in de literatuur het personage. In de journalistiek is het de journalist die zijn woorden vermengt met de woorden van zijn bron. De journalist laat hierbij niet duidelijk zien dat de woorden die hij gebruikt de woorden van zijn bron zijn. Hij zet de woorden bijvoorbeeld niet tussen aanhalingstekens. Door vanuit het perspectief van zijn bron te schrijven laat de journalist de lezer indirect zien dat de woorden die hij gebruikt voor rekening van zijn bron komen. Het is belangrijk om te weten aan wie de woorden toe te schrijven zijn. Dit is namelijk bepalend voor de afstand tussen de journalist en het nieuwsfeit wat hij beschrijft. Dit komt omdat tekstinterferentie van invloed is op de Erzähldistanz. De Erzähldistanz is de afstand tussen de verteller en het vertelde. Wanneer de journalist veel tekstinterferentie in zijn tekst verwerkt, wordt de Erzähldistanz tot het nieuwsfeit kleiner. De journalist gebruikt dan veel woorden die zijn toe te schrijven aan de bron die hij in zijn verhaal opvoert. Is de Erzähldistanz groot dan komen de meeste woorden in een zin met tekstinterferentie voor rekening van de journalist. Als de Erzähldistanz kleiner wordt, dan is er sprake van informalisering. De vraag die in dit onderzoek werd gesteld is: in hoeverre treedt er in de hedendaagse journalistieke teksten ten opzichte van journalistieke teksten van ruim zestig jaar geleden informalisering op, geoperationaliseerd in termen van tekstinterferentie? Het antwoord op deze vraag is dat er in de huidige nieuwsberichten niet meer maar minder gebruik werd gemaakt van tekstinterferentie dan in nieuwsberichten van zestig jaar geleden. Ondanks dat er minder tekstinterferentie werd gebruikt is de afstand tussen de journalist en zijn bron in de rubriek binnenlands nieuws wel kleiner geworden. Deze verkleining van de Erzähldistanz komt doordat de journalisten van tegenwoordig hun bronnen vaker letterlijk aan het woord laten. Deze letterlijke weergave van woorden wordt de personagetekst, ofwel de directe rede genoemd. De Erzähldistanz is hierbij minimaal, omdat de journalist niet dichter op de woorden van de bron kan komen dan ze letterlijk weer te geven. Deze verkleining van de Erzähldistanz heeft ervoor gezorgd dat er in de rubriek binnenlands nieuws sprake is van informalisering binnen de journalistieke teksten uit 2012 ten opzichte van teksten van zestig jaar geleden.