[[TN]N]s van 1300 tot nu; een diachroon corpusonderzoek naar TNN-samenstellingen en tussenklanken

Abstract

In deze scriptie wordt de diachrone ontwikkeling van nominale samenstellingen van het type [[TN]N] beschreven. TNN-samenstellingen bevatten een complex linkerlid, dat bestaat uit een telwoord (T) en een zelfstandig naamwoord (N), en een rechterlid dat bestaat uit een zelfstandig naamwoord (N). Bijvoorbeeld 'drietrapsraket' of 'tienrittenkaart'. De onderzoeksvraag luidt als volgt: “Welke verschillende typen TNN-samenstellingen zijn er te onderscheiden in de periode van 1300 tot nu, en in welke TNN-samenstellingen komt een tussenklank voor?”

Om deze vraag te kunnen beantwoorden, is een corpus van TNN-samenstellingen van 1300 tot nu samengesteld. De data uit het corpus zijn vervolgens ingedeeld in categorieën op basis van de parameters ‘tijd/datum’, ‘woordgroep als linkerlid’ en ‘gelexicaliseerd linkerlid’. In het onderzoek worden vier verschillende soorten [[TN]N]s onderscheiden: (i) samenstellingen waarvan het linkerdeel bestaat uit stamvormen (zoals 'eendagsvlieg') of (ii) samenstellingen waarvan het linkerdeel bestaat uit een nominale woordgroep (zoals 'vierkleurendruk'). Deze twee hoofdtypen [[TN]N]s kunnen worden onderverdeeld in samenstellingen met, en samenstellingen zonder een lexicale eenheid als linkerlid.

Resultaten: - In het Middelnederlands (als naamval nog in de taal voorkomt) komen nog geen TNN-samenstellingen met een nominale woordgroep als linkerlid voor; - Middelnederlandse TNN-samenstellingen bevatten nog geen tussenklanken; - In het Middelnederlands is minder variatie in de [[TN]N]s mogelijk dan in de latere taalfasen het geval is; - Vanaf de 16e eeuw is er sprake van een opkomst van tussenklanken in de TNN-samenstellingen; - Vanaf de 18e eeuw is het aantal TNN-samenstellingen met een tussenklank groter dan het aantal TNN-samenstellingen zonder tussenklank.