Intercultureel begrip in het onderwijs. Een onderzoek naar de invloed van computer-ondersteunende communicatie op de ontwikkeling van intercultureel begrip binnen het TILA-project.

Abstract

Het leren van een vreemde taal en het aanleren van interculturele competenties wordt steeds belangrijker vanwege de toenemende globalisering en vervaging van grenzen. Niet slechts een taal leren maar vooral het daadwerkelijk begrijpen van de ander is een kwestie die door steeds meer instituten en experts wordt onderschreven (Byram, 2012; Canto et al., in press; Europese Commissie, 2007; Raad van Europa, 2008). Er komt meer en meer een transnationale instelling en de behoefte om te communiceren en om te gaan met het vreemde (Ehlich, 2010) neemt toe. Het intercultureel burgerschap (Byram, 2012) zou een aanvulling kunnen zijn op educatie in een democratisch burgerschap (Alred et al., 2006). Het onderwijs speelt hier een belangrijke rol in. Vanuit deze behoefte is het project Telecollaboration for Intercultural Language Acquisition (TILA) ontstaan, de opvolger van Networked Interaction in Foreign Language Acquisition and Research (NIFLAR). Eén van de doelen van TILA is het bestuderen van de toegevoegde waarde die het gebruiken van technologische middelen kunnen hebben in het vreemdetalenonderwijs voor de ontwikkeling van intercultureel begrip bij jonge leerlingen (www.tilaproject.eu, geraadpleegd op 2 april 2014). Volgens Smith (2003) biedt Computer Mediated Communication (CMC) kansen om een nieuwe taal te leren en kennis van culturen te krijgen. Van invloed op de interactie is de communicatieve modus waarmee het gesprek wordt gevoerd (Byram, 2012) vanwege de verschillende manieren waarop zij het leren van een taal en de ontwikkeling van intercultureel begrip bevorderen. Ook het ontwerp van de taak en de daarbij behorende voorwaarden waaraan moet worden voldaan zijn van invloed (zie bijv. Vygotsky, 1978; Krashen, 1982; Canto et al., in press). Daarnaast kunnen ook het feit dat het om een eerste ontmoeting gaat (Sasmal, 2013), het bystander effect (Hudson & Bruckman, 2004) en het veinzen van begrip (Müller-Jacquier, 2009) het verloop van de interactie beïnvloeden.

Bij misverstanden en conflicten kan betekenisonderhandeling een oplossing bieden door ruimte te bieden aan wederzijds begrip tussen interactiepartners (Rapaport, 2003). Bahtina (2013) stelt dat begrip het resultaat is van een collaboratieve constructie van gedeelde kennis, de zogenaamde common ground, welke bereikt kan worden door het gebruik van meta-communicative devices (MCD’s). Dit zijn communicatiestrategieën die gebruikt worden om kennis te structuren en de communicatie te optimaliseren, doordat gesprekspartners hun linguïstisch repertoire overdenken en op één lijn proberen te komen en blijven met de situatie en de ander. Aan de hand van een triangulatie van methoden bestaand uit een kwantitatieve analyse van de getranscribeerde en gecodeerde opnames, een discoursanalyse, een interview en de resultaten van een eerder gehouden enquête (www.tilaproject.eu, 22 juni 2014) is er gekeken hoe communicatiestrategieën werden gebruikt en hoe deze leiden tot intercultureel begrip. De analyse heeft geresulteerd in de volgende resultaten: CMC blijkt van toegevoegd waarde te zijn voor de interactiesessies tussen leerlingen uit verschillende landen in het vreemdetalenonderwijs, door hun met elkaar in contact te brengen en samen taken uit te laten voeren die de leerlingen stimuleren om communicatiestrategieën ter bevordering van intercultureel begrip te gebruiken door het ontwerp van de taak. De technologische omgeving biedt leerlingen de kansen met elkaar gedeelde betekenisgeving te geven aan taaluitingen op de verschillende meta-communicatieve niveaus, waarbij met name het vergelijken van landen met betrekking tot tijd, ruimten en gewoonten en de combinatie van het controleren van de juist begrepen betekenis en het verduidelijken van een taaluiting bijdragen aan de ontwikkeling van intercultureel begrip.