Meditatie, moet dat nu? Kwantitatief onderzoek naar interesse in meditatie bij patiënten van het Catharina Ziekenhuis in Eindhoven, bezien tegen de achtergrond van levensbeschouwelijke veranderingen

Abstract

Dit onderzoeksproject betreft meditatie als mogelijk aanbod in de geestelijke verzorging. Dit tegen de achtergrond van maatschappelijke veranderingen aangaande (ons beeld van) levensbeschouwing, spirituele behoeftes en wensen van de patiënt, en geestelijke verzorging. Deze scriptie bespreekt de resultaten van kwantitatief onderzoek in een algemeen ziekenhuis in het zuiden van Nederland. De centrale vraag is of patiënten belangstelling hebben voor c.q. belang hechten aan een aanbod in meditatie en zo ja, of er een samenhang bestaat met demografische of levensbeschouwelijke kenmerken, of fysiek, psychisch en/of levensbeschouwelijk welzijn. Meditatie blijkt in de literatuur onderwerp van onduidelijke of elkaar tegensprekende definities. Feitelijk is meditatie echter een fluïde beoefening met vele al dan niet levensbeschouwelijke vormen, achtergronden en doelen. Daarmee kan meditatie een van de benaderingen voor geestelijke verzorging zijn, nu de Nederlandse patiënt niet altijd meer te definiëren valt aan de hand van levensbeschouwelijke gebondenheid. Er is weinig onderzoek te vinden over de levensbeschouwelijke wensen van patiënten van Nederlandse instellingen, maar Amerikaanse literatuur benoemt een toenemende belangstelling voor alternatieve benaderingen (complementary and alternative medicine, of CAM), waaronder meditatie. Ons onderzoek wijst uit dat de grootste groep patiënten geen belangstelling voor meditatie heeft. Deze groep is in het algemeen ouder, en religieus gebonden. N is voor relevante groepen respondenten te laag om significantie te verkrijgen aangaande verbanden. Onder de kleinere groep patiënten mét ervaring met meditatie is verband gevonden met ervaring met activiteiten geassocieerd met ongebonden spiritualiteit (Kronjee e.a.). Wensen inzake resultaten van meditatie liggen vooral op medisch of psychisch vlak. Een kleiner aantal mensen uit wensen op levensbeschouwelijk vlak. Patiënten hebben meestal nauwelijks of geen ervaring met meditatie. Deze bevinding kan stroken met Shapiro’s conclusie dat beginners vooral wensen hebben inzake medisch of psychisch welzijn, terwijl bij meer meditatie-ervaring vooral levensbeschouwelijk getinte wensen voorkomen. Er zijn indicaties dat onder patiënten van de afdelingen oncologie en algemene chirurgie meer interesse bestaat voor meditatie dan onder patiënten van de afdeling cardiothoraxale chirurgie, evenals onder mensen die meermalen in het ziekenhuis verbleven én mensen die hun gezondheid veel slechter vinden dan een jaar geleden. De grootste groep patiënten scoort positief op psychisch welzijn. Een kwart van de doorgaans tevreden meerderheid heeft interesse voor meditatie. Is men juist negatief, dan is er geen interesse (maar N = 3). De grootste groep (N=21) evalueert het levensbeschouwelijk welzijn in de afgelopen week positief. In deze groep is het percentage dat interesse heeft voor meditatie of twijfelt, kleiner dan in de veel kleinere groep die lager scoort op levensbeschouwelijk welzijn (N=6). De totale groep patiënten die onbekend is met meditatie en/of twijfelt is aanzienlijk. Het verdient aanbeveling onder (diverse) grotere onderzoekspopulaties onderzoek te doen naar beeld van en/of interesse voor meditatie. Men zou kunnen nagaan wat de redenen zijn voor eventuele afwijzing of twijfel, en kunnen bekijken of dit opnieuw vooral een oudere, religieus gebonden groep betreft. Geestelijk verzorgers doen er goed aan een geïnformeerd oordeel te vellen over de vraag of meditatie past bij het (zelf)beeld van geestelijke verzorging en de identiteit en wensen van de patiënt. Met het oog op mogelijke onduidelijkheden verdient het aanbeveling patiënten ruime uitleg te geven over aard en effecten van meditatie zoals eventueel toegepast in een zorginstelling