| dc.description.abstract | In het midden van januari 1943 werd het nieuwe ‘Konzentrationslager Herzogenbosch’ te Vught in gebruik genomen. Op dit moment was het kamp nog helemaal niet af, de eerste gevangenen hebben deels moeten helpen het kamp te voltooien. Al in deze eerste maand werd Frits Philips door zijn Duitse Verwalters* gevraagd een werkplaats in kamp Vught op te richten. Frits was in eerste instantie niet van plan hier op in te gaan, maar toen hij dacht aan het leven van de mensen in het kamp stelde hij een paar voorwaarden op. Deze voorwaarden hielden in: niet meer dan een bepaald uur werken, werken onder toezicht van Philipspersoneel (de Civilisten*) dat vrij in en uit het kamp mocht lopen, de hoeveelheid werk zou door Philips worden aangegeven, evenals het soort werk wat er gedaan zou worden en wie dat ging doen, Philips zou een warme maaltijd mogen verzorgen en de medewerkers zouden betaald worden. Alleen aan deze laatste eis werd niet tegemoet gekomen. Zo kwam het dat al aan het begin van februari 1943 de eerste politieke gevangen op de Philipswerkplaats werkten.
Hoewel in het begin alleen politieke gevangen deel uitmaakten van het Philips-Kommando groeide het Kommando heel rap. Dit kwam onder andere door het bombardement op de fabriek van Philips in Eindhoven op 30 maart, waardoor circa 5.000 tot 6.000 werknemers hun baan kwijtraakten en bedreigd werden met ‘Arbeidseinsatz’ in Duitsland. Bovendien zorgde de evacuatie van de SOBU* op 18 augustus 1943 voor een nieuwe stroom werknemers. Van januari tot mei 1944 kent het Philips-Kommando zijn grootste capaciteit, met gemiddeld circa 1.200 mannen en vrouwen in de werkplaats.
Het moge duidelijk zijn dat de medewerkers van het Philips-Kommando onder gunstigere arbeidsomstandigheden te werk werden gesteld dan de reguliere gevangenen in Kamp Vught. Hoe uitgebreid was hun bevoorrechte positie eigenlijk? De ‘Philips-joden’* werden uiteindelijk toch doorgevoerd naar Auschwitz. De hoofdvraag van dit onderzoek zal zijn: ‘Ín hoeverre klopt het bestaande beeld van het Philips-Kommando als bevoorrechte groep?’. Bij de beantwoording van deze vraag is niet alleen de bevoorrechte positie van de medewerkers een speerpunt, maar ook de overweging in hoeverre het Philips-Kommando één groep was. De hoofdvraag zal worden beantwoord door middel van het schetsen van een microgeschiedenis van de situatie in het Philips-Kommando. In deze schets zal een vergelijking met het reguliere Kamp Vught een belangrijke factor zijn, evenals de behandeling die de gevangenen genoten van de toezichthouders. Ook zal de verschillende afloop van de gevangenen behandeld worden: een deel werd tewerkgesteld in Reichenbach, anderen werden in september 1944 bij de ontruiming van Vught vrijgelaten of doorgevoerd.
Het doel van dit onderzoek was te kijken naar het dagelijks leven van de leden van het Philips-Kommando. Was het echt zo’n exclusieve club als de naam doet vermoeden? De uitkomst is ambivalent. Aan de ene kant verkeerde het Philips-Kommando inderdaad in een voorrangspositie en genoten zij een grote mate van bescherming. ‘De machtige hand van Philips’ reikte zelfs tot Auschwitz waar de ‘Philips-joden’ er uitgepikt werden om werk te gaan doen in een fabriek van Telefunken te Reichenbach in Opper-Silezië. Aan de andere kant was er geen sprake van een homogene groep. Ten eerste werden mannen en vrouwen gescheiden, wat niet wil zeggen dat zij geen contact met elkaar konden krijgen. Ten tweede was er een groot onderscheid tussen de politieke gevangenen, dat wil zeggen de kunstenaars en intellectuelen en de ‘Philips-joden’, die voor de oorlog al voor Philips werkten. Deze groepen hadden wel contact onder elkaar, maar in grote mate bleven deze twee groepen heel sterk op zichzelf gericht. | |
