Perspectief op perspectief: Over het effect van vertelperspectieven op waardering en transportatie van krantenartikelen

Abstract

Vanaf de jaren zestig begonnen kranten zich steeds meer te ontwikkelen op zowel het gebied van de lay-out als de inhoud. Deze ontwikkelingen ontstonden mede doordat de voorkeuren van lezers ook veranderden. De journalistiek paste zich aan deze voorkeuren aan. Lezers wilden geen opsomming van feiten zien, maar een verhaal. Door in dat verhaal een externe bron aan te halen in de vorm van een citaat of parafrase, wordt betrouwbaarheid gecreëerd en voelt een lezer zich dichter bij het onderwerp staan. Journalisten begonnen eerst in tijdschriften te werken met verschillende vertelperspectieven, en vanaf 1980 kwam dit ook steeds vaker in kranten en weekbladen voor. Er zijn in dit onderzoek drie perspectieven te onderscheiden. Ten eerste wordt gekeken naar het vertellersperspectief, oftewel de alwetende verteller. Ook wordt er gekeken naar personagetekst, waarbij er veelal directe rede wordt gebruikt. Een derde perspectief dat in dit onderzoek wordt bekeken is tekstinterferentie, wat een mengvorm is van de twee eerder genoemde perspectieven. Hierbij gebruikt de journalist gedachten of uitspraken van personen in combinatie met zijn eigen woorden, zonder dat die persoon letterlijk in de tekst voorkomt. In dit onderzoek wordt gekeken hoe de drie verschillende vertelperspectieven worden beoordeeld door lezers, en of zij zich kunnen inleven in het verhaal dat in de nieuwsberichten wordt verteld. Dit laatste wordt transportatie genoemd.

In dit onderzoek wordt het antwoord gevonden op de vraag: Wat voor invloed heeft het vertelperspectief op waardering en transportatie van een krantenartikel, en speelt leeftijd hierin ook een rol? Door middel van een vragenlijst is bij 216 proefpersonen gekeken hoe zij de drie verschillende vertelperspectieven beoordeelden op het gebied van tekstwaardering, en transportatie. Hierbij bestaat tekstwaardering uit aantrekkelijkheid, betrouwbaarheid en informatiewaarde van de tekst. Ook hoort hier de afstand tussen schrijver en lezer bij. Bij transportatie wordt er gekeken of de proefpersonen zich het verhaal kunnen voorstellen in hun hoofd, of ze hun aandacht vast kunnen houden bij het lezen van de tekst en of ze geraakt worden door de gebeurtenissen in het krantenartikel. De proefpersonen kregen ieder twee nieuwsberichten te lezen, waarna zij hierover een vragenlijst invulden.

Er wordt geconcludeerd dat personagetekst een positieve invloed heeft op tekstwaardering. De drie vertelperspectieven hebben geen invloed op transportatie van de tekst, behalve bij het deelconstruct aandacht. Jongeren houden hun aandacht het best vast bij vertellerstekst, waar ouderen hun aandacht het best vast houden bij personagetekst.