| dc.description.abstract | Van alle kanten belicht. Een studie over het postmoderne personage.
In deze masterscriptie staat het personage uit de postmoderne roman centraal. In deze scriptie ben ik op zoek gegaan naar een antwoord op vragen als: hoe kunnen we deze postmoderne personages begrijpen en waarin wijken ze af van of komen ze overeen met ‘traditionele’ personages? Biedt de structuur van de roman meer inzicht in het postmoderne personage? Zijn er overeenkomsten tussen postmoderne personages en wat zijn die overeenkomsten dan?
Het doel van deze scriptie is tweeledig. Allereerst wil het een theoretisch kader bieden voor het postmodernistische personage, waarbij ik wil kijken naar de manier waarop een dergelijk personage kan worden begrepen en in welk literair en filosofisch klimaat het postmoderne personage ontstond. Ten tweede wil het aan de hand van een aantal casestudies een beeld vormen van het postmoderne personage, waarbij op zoek wordt gegaan naar overeenkomsten tussen postmoderne personages.
In het eerste theoretische deel heb ik aandacht besteed aan vier prominente theorieën over het postmodernisme, te weten van Bertens en D’Haen, Ibsch, Ruiter en Smulders en Vervaeck. Ook heb ik de evolutie van het personage, via de traditionele en structuralistische opvattingen naar het postmoderne personage geschetst. Het theoretische deel wordt afgesloten met de uiteenzettingen over het filosofische klimaat, met speciale aandacht voor de taaltheorie van Lacan, waarin het postmoderne personage ontstond. Uit deze theorieën heb ik acht kenmerken voor het postmoderne personage gedestilleerd:
1) Postmoderne personages zijn niet constant, maar veranderlijk.
2) Het postmoderne personage kent wel een evolutie, maar dat is een proces van verdwijning.
3) Postmoderne personages worden nadrukkelijk gepresenteerd als fictie.
4) Postmoderne personages voeren bestaande scenario’s op.
5) Er is geregeld sprake van transworld identity.
6) Voor postmoderne personages is de scheiding tussen binnen en buitenwereld problematisch.
7) In postmoderne romans wordt veel (lichamelijke) beeldspraak gebruikt om personages te kunnen beschrijven.
8) In postmoderne romans is geen inzicht van de begripsmatige soort mogelijk, en dat moet worden geaccepteerd.
Het tweede deel van de scriptie bestaat uit zes casestudies. In deze casestudies worden de (hoofd-) personages van zes verschillende romans, die allemaal om een bepaalde reden postmodern te noemen zijn, onderworpen aan een traditionele, structuralistische en postmoderne analyse. Ik heb gekozen voor de romans Aankomen in Avignon van Robberechts, Groente van Jongstra, Het lam van Beurskens, Tongkat van Verhelst en Stilte en melk voor iedereen van Nolens.
Uit de casestudies bleek dat de analyse van postmoderne personages op traditionele wijze ontoereikend is omdat de vertelsituatie lang niet altijd constant is in postmoderne romans, omdat de vertellers veelal onbetrouwbaar zijn en omdat er in postmoderne romans vrijwel altijd sprake is van indirecte karakterisering. De structuralistische wijze van analyseren was eveneens ontoereikend omdat het niet altijd duidelijk is wie het subject in de postmoderne roman vormt en omdat geen van de postmoderne personages een doel in zijn leven heeft waar hij of zij naar streeft, wat volgens de structuralistische theorie noodzakelijk is.
Bij de analyses op postmoderne wijze viel op dat vrijwel alle kenmerken geregeld terug te vinden waren in de romans, alleen het verschijnsel van transworld identity en de evolutie van het personage als proces van verdwijning gingen lang niet altijd op. Het kenmerk dat echter sterk genuanceerd moet worden, is de opmerking dat personages nadrukkelijk worden gepresenteerd als fictie. Uit de analyses blijkt dat postmoderne personages niet louter een taalspel, een literaire constructie zijn, zoals in de postmoderne theorieën wordt gesuggereerd, maar dat de postmoderne personages herkenbaarder zijn en meer menselijke eigenschappen bezitten dan doorgaans wordt aangenomen. | |
