Identiteitsvorming door de canon. Over het debat rond de identiteitsvormende nevenfunctie van de historische canon van Nederland en de effecten van dit debat op het gebruik van de canon

Abstract

De manier waarop de identiteitsvormende nevenfunctie van de historische canon van Nederland door de politiek als vanzelfsprekend lijkt te worden aangenomen, stuit in het wetenschappelijke debat op veel kritiek. De pogingen tot identiteitsvorming door de canon bij een eenzijdig Nederlands perspectief op de geschiedenis zouden volgens deze kritiek kunnen leiden tot uitsluiting van Nederlanders met een niet-Nederlandse achtergrond. Veel wetenschappers pleiten daarom voor een verbreding van het perspectief om uitsluiting te voorkomen. Een dergelijke vorm van multiculturalisme kent echter zijn grenzen, want bij een te breed perspectief is het onmogelijk om nog van identiteitsvorming te spreken. Een tweede punt van kritiek uit zich in de visie dat de canon losgekoppeld zou moeten worden van de nevenfunctie identiteitsvorming, maar in plaats daarvan gezien moet worden als een educatieve basis waarmee mensen zich kunnen identificeren. Er is daarbij meer sprake van een ‘identificatie met Nederland’ dan van een identiteitsvormende functie, omdat Nederlanders in de canon zelf op zoek gaan naar een herkenning van hun interpretatie van de nationale identiteit. De positieve reacties op de canon uit het maatschappelijk debat zijn mogelijk te danken aan het feit dat het de canoncommissie ontbreekt aan enige identiteitsvormende pretentie. Door deze opstelling van de canoncommissie kan de canon gezien worden als een educatieve basis die een identificatie met de Nederlandse identiteit bevordert. De canoncommissie voorkomt hiermee uitsluiting van groepen mensen met een afwijkende culturele achtergrond. De overheid blijft echter vasthouden aan het bestaan van een identiteitsvormende nevenfunctie van de canon, naast het primaire doel als educatief middel. De reacties uit het maatschappelijk en wetenschappelijk debat en het veranderde inzicht van de canoncommissie worden door de overheid gezien als een bevestiging van de functie identiteitsvorming van de canon. De gevolgen die dat inzicht heeft voor het gebruik van de canon zijn echter slechts zeer beperkt. Het gebruik van de canon wordt voornamelijk bevorderd met betrekking tot educatie, zoals bij educatieve tv-programma’s, musea en natuurlijk het geschiedenisonderwijs. Hoewel de overheid de bevordering van de nationale identiteit ziet als een grote winst, wordt de aangenomen aanwezigheid van identiteitsvorming door de canon nauwelijks gebruikt op het gebied van integratie.