Een persoonlijke stelling van Pythagoras of een afstandelijke wet van Buys Ballot? Een onderzoek naar het effect van persoonlijke en afstandelijke tekstkenmerken op het tekstbegrip van middelbare scholieren

Abstract

In deze studie is er onderzoek gedaan naar het effect van persoonlijke en afstandelijke tekstkenmerken op het tekstbegrip van vmbo-leerlingen. Twee teksten uit aardrijkskundeboeken werden gemanipuleerd tot een persoonlijke en een afstandelijke versie. De originele teksten werden persoonlijk gemaakt door, waar mogelijk, aanspreekvormen toe te voegen en door alle zinnen actief te construeren. De afstandelijke versies kwamen tot stand door alle aanspreekvormen uit het origineel te verwijderen en, waar mogelijk, de zinnen passief te construeren. Literatuur, over deze thema's specifiek en tekstaanpassingen in het algemeen, wordt besproken in dit onderzoeksverslag. Op basis van deze literatuur werden er twee hypotheses opgesteld; een die de persoonlijke schrijfstijl verkoos boven de afstandelijke wat betreft tekstbegrip en een die juist voorspelde dat de afstandelijke versie een beter tekstbegrip zal bereiken dan de persoonlijke versie. Aan de hand van cloze-toetsen werd het tekstbegrip van de gemanipuleerde teksten getest. De cloze-toetsen werden voorgelegd aan 45 vmbo-t leerlingen uit de tweede klas. De proefpersonen kregen allen twee teksten te lezen, ofwel twee persoonlijke teksten ofwel twee afstandelijke teksten. Om lezerskenmerken te kunnen ondervangen kregen de proefpersonen, een paar dagen voorafgaand aan de cloze, een woordenschattest en een leesvaardigheidtest. De resultaten van dit onderzoek laten zien dat de persoonlijke teksten significant beter zijn begrepen dan de afstandelijke teksten. Dit was voor beide gemanipuleerde aardrijkskundeteksten het geval. Deze resultaten dragen bij aan het leesbaarheidsonderzoek naar Nederlandse educatieve teksten. Leesbaarheidsonderzoek, alsmede de nieuwe computertoepassing T-scan van de Afdeling Taalbeheersing Universiteit Utrecht, worden in deze studie besproken. In dit onderzoek wordt tevens het belang van scoring aangestipt. De resultaten laten zien dat het ertoe doet welke scoringsmethode er wordt gehanteerd. Afgesloten wordt er in dit onderzoeksverslag met beperkingen en suggesties voor vervolgonderzoek