Laten zien wat je weet: de 'oh oke'-uiting

Abstract

In dit conversatie-analytisch onderzoek is gekeken naar ‘oh oke’-uitingen in informele Nederlandse telefoongesprekken. Onder de overkoepelende hoofdvraag ‘welke betekenis hebben ‘oh oke’-uitingen in informele Nederlandse gesprekken?’ zijn vragen als ‘wat gaat er aan een ‘oh oke’-uiting vooraf?’ en ‘hoe wordt er vervolgens gereageerd op ‘oh oke’?’ beantwoord. Telkens is hierbij een terugkoppeling gemaakt naar het onderzoek van Heritage (1984) naar de minimale respons ‘oh’. Uit het onderzoek is naar voren gekomen dat ‘oh oke’-uitingen in informele Nederlandse gesprekken nauwelijks voorkomen op ongevraagd nieuws. Hieruit blijkt dat de uitingen doorgaans alleen maar geproduceerd worden wanneer er een bepaalde verwachting bestaat bij degene die de ‘oh oke’ produceert. ‘Oh oke’-uitingen worden in aangrenzende paren echter wel vaak geproduceerd als post-expansie. Dit gebeurt wanneer er een niet-geprefereerde respons gegeven wordt op een vraag of voorstel uit het eerste paardeel. De uitingen blijken in dit geval een manier van reageren op een niet-geprefereerd tweede paardeel. Net als bij het woordje ‘oh’ wordt met ‘oh oke’ aangegeven dat de informatie van de voorgaande spreker nieuw was, alleen geeft het extra woordje ‘oke’ aan dat deze informatie niet-geprefereerd was. Er wordt door de gespreksdeelnemers op een bepaalde manier omgegaan met deze niet-geprefereerde situatie. Het blijkt namelijk dat in sommige gevallen degene die de niet-geprefereerde respons gaf doorgaat met spreken en in sommige gevallen degene die de ‘oh oke’ produceerde. In beide gevallen is naar voren gekomen dat een ‘oh oke’ om een korte toelichting vraagt. Zo proberen sprekers die een niet-geprefereerd tweede paardeel produceren dit te verzachten door het toe te lichten en proberen sprekers die een ‘oh oke’ produceren uit te leggen waarom ze de vraag of het voorstel uit het eerste paardeel produceerden.