Geen zin in pensioen? Onderzoek naar de oorzaken van een onvoldoende pensioenbewustzijn middels een TPB-analyse

Abstract

Het pensioenbewustzijn in Nederland is te laag, maar de meningen verschillen over de mate waarin dit probleem aan pensioencommunicatie en/of aan de pensioendeelnemer zelf te wijten is. Door toepassing van het integrative model of behavioral prediction (Fishbein en Yzer, 2003), aangevuld met het elaboration likelihood model (Petty & Cacioppo, 1986) en het extended parallel processing model (Witte, 1998), wordt in dit onderzoek geprobeerd te achterhalen welk mentaliteitsprobleem onder pensioendeelnemers speelt en in hoeverre dit bepalend is voor het gedrag. Centraal staat de vraag welke rol de drie determinanten van de gedragintentie spelen als het om pensioenbewustzijn gaat. Het Universeel Pensioenoverzicht (UPO) wordt daarbij als casus voor pensioenbewustzijn gebruikt. Nadat 100 participanten een TPB-vragenlijst voorafgaand aan en na het maken van een UPO-taak hebben ingevuld, is vastgesteld dat met name de attitude bepalend is voor de (relatief positieve) gedragsintentie. Deze intentie komt echter niet overeen met het huidige gedrag. Blijkbaar is er een invloed buiten de gedragsintentie om die de uitvoering van pensioenbewust gedrag tegengaat. De participanten blijken wel goed in staat de eigen voorkennis en prestatie op de vragenlijsten in te schatten, én hier accuraat over te rapporteren. Er is dus geen sprake van zelfoverschatting. De oorzaak van een onvoldoende pensioenbewustzijn moet dan ook eerder worden gezocht in pensioencommunicatie zelf, bijvoorbeeld de toegankelijkheid, en in een ontbrekend gevoel van urgentie onder pensioendeelnemers: de gedragsintentie is positief, maar men ervaart blijkbaar nog geen reden om dit gedrag nú uit te voeren. Wel blijken de bestaande overtuigingen omtrent het pensioen weinig stabiel te zijn, wat een goede kans biedt om deze met behulp van pensioencommunicatie te veranderen.