De congruentie tussen verbaal en non-verbaal gedrag van de huisarts en de invloed daarvan op het wederzijds begrip tussen huisarts en patiënt

Abstract

In dit onderzoek is getracht inzicht te geven in het effect van verbaal en non-verbaal gedrag van de arts op hoog en laag wederzijds begrip in consulten. De onderzoeksvraag luidt: In welke mate wordt het begrenzend en empathische verbale gedrag van de arts non-verbaal ondersteund, en verschilt dit tussen arts-patiënt relaties met een hoog en laag wederzijds begrip?

Op basis van deze studie moet gesteld worden dat congruentie van gedrag van de arts niet afhankelijk lijkt te zijn van het wederzijds begrip tussen arts en patiënt. In deze studie zijn 19 video-opnames en transcripten van consultgesprekken geanalyseerd. De gesprekken zijn afkomstig van de dataset van de Rotterdam Intercultural Communication in the Medical setting study (RICIM). De voor dit onderzoek geselecteerde consulten bestaan uit een gesprek tussen 1 autochtone patiënt en 1 arts, waarbij er bij 10 sprake is van hoog wederzijds begrip en bij 9 laag wederzijds begrip (Harmsen, 2005). Er is in het materiaal specifiek gekeken naar het non-verbale gedrag van de arts (Beck et al. 2002) bij zijn verbaal stimulerende en begrezende uitingen (Schouten et al., 2009). De verwachting was dat incongruent gedrag van de arts (positief verbaal en negatief non-verbaal of negatief verbaal en positief non-verbaal) meer zou voorkomen bij consulten met een laag wederzijds begrip tussen arts en patiënt. En dat er bij consulten met een hoog wederzijds begrip meer sprake zou zijn van congruent gedrag van de arts (zowel positief verbaal als non-verbaal of zowel negatief verbaal als non-verbaal). Hoewel de literatuurstudie van dit onderzoek laat zien dat de effecten van verbaal gedrag van de arts onlosmakelijk verbonden zijn met het non-verbale gedrag. En dat non-verbaal gedrag een stempel drukt op een gesprek, is er in dit onderzoek niet aangetoond dat congruentie in het (non-verbale) gedrag van de arts effect heeft op het hoog of laag wederzijds begrip in een consult. Wel moet er vermeld worden dat er aanwijzingen zijn dat congruent gedrag van de arts meer optreedt in gesprekken met hoog wederzijds begrip. Hoewel de uitkomsten niet significant zijn, wijzen de verschillen in gemiddelden er namelijk op dat congruentie eerder voorkomt bij hoog wederzijds begrip en incongruentie bij de laag wederzijds begripgesprekken. Hoewel we geen conclusies mogen trekken lijkt dit een aanwijzing te zijn dat congruent gedrag mogelijk een positief effect heeft op de patiënt en incongruent gedrag een negatief effect.