Postkoloniale literatuur uit het koloniale tijdperk. Een analyse van Cola Debrots 'mijn zuster de negerin'

Abstract

Mijn zuster de negerin (1935) van Cola Debrot gaat over een jongeman die terugkeert naar het tropisch eiland waar hij is geboren. De Europese vrouwen is hij beu en hij neemt zich voor om op het eiland een zwarte minnares te vinden. Hij ontmoet zijn zwarte jeugdvriendinnetje op de plantage waar hij is opgegroeid, maar wanneer hij op het punt staat om met haar de liefde te bedrijven, grijpt de grootvader van het meisje in door op de deur te bonzen en de waarheid van haar afkomst uit te schreeuwen: het meisje is zijn (half)zus. Na de verschijning werd de novelle vooral geprezen vanwege de sfeer en subtiliteit. Debrot zelf heeft later aangegeven dat hij met de roman twee belangrijke aspecten van de Antilliaanse samenleving wilde benoemen: inter-etnische verhoudingen en intra-familiale verhoudingen. Ik was benieuwd of die inter-etnische verhouding ook gezien kan worden als de verhouding tussen kolonisator en gekoloniseerde. Die verhouding, en vooral de spanning die deze verhouding met zich meebrengt, staat in postkoloniale literatuurkritiek centraal. Mijn onderzoeksvraag was dan ook:

Is bij Mijn zuster de negerin van Cola Debrot een postkoloniale leeswijze mogelijk?

Om antwoord te kunnen geven op deze vraag heb ik eerst omschreven wat postkoloniale literatuur precies is; wat de kenmerken zijn, hoe de postkoloniale literatuurkritiek zich verhoudt tot andere literatuurkritische benaderingen en hoe er in het Nederlandse taalgebied invulling wordt gegeven aan de grotendeels Engelstalige postkoloniale theorievorming. Daarbij heb ik vooral secundaire literatuur gebruikt die gaat over literatuur uit Oost-Indië, maar die ook toepasbaar is op literatuur uit West-Indië. Literatuur uit West-Indië die in het Nederlands is geschreven, werd vooral gezien als Nederlandse literatuur. Ik heb daarom gekeken hoe de novelle bij zijn verschijning in Nederland werd ontvangen; als Nederlandse literatuur of als Antilliaanse literatuur. Daarna heb ik een analyse van de roman gemaakt waarbij ik vooral de tegenstellingen uit de roman heb uitgewerkt. De tegenstellingen waren te vertalen als binaire opposities, waarbij de oppositie tussen het Zelf en De Ander een prominente rol speelde. Het Zelf is de blanke jongeman en de Ander is het zwarte meisje. Deze oppositie valt weer te vertalen naar de oppositie tussen kolonisator en gekoloniseerde. In de novelle wordt de oppositie tussen het Zelf en de Ander uiteindelijk opgeheven en daarmee wordt ook de oppositie tussen kolonisator en gekoloniseerde gedeconstrueerd. In veel postkoloniale romans wordt de oppositie tussen Zelf en Ander opgeheven doordat de Ander terugschrijft: hij stapt uit zijn marginale positie en plaatst zichzelf in het centrum. In Mijn zuster de negerin gebeurt dat niet. Het zwarte meisje stapt niet in het centrum. De blanke jongeman stapt echter wel uit het centrum doordat hij als broer van het zwarte meisje haar onmogelijk nog als de Ander kan zien. Mijn conclusie is daarom dat de novelle zeker als postkoloniale roman gelezen kan worden. Toch zijn er wel andere leeswijzen mogelijk. Zo vallen speelt ook het oedipale verlangen uit de freudiaanse psychologie een belangrijke rol in de novelle. Een psychologische leeswijze sluit een postkoloniale leeswijze echter zeker niet uit.