| dc.description.abstract | In deze masterscriptie wordt gekeken naar het vertalen van humor vanuit het Braziliaans Portugees naar het Nederlands. De scriptie bestaat uit twee delen. In het eerste deel wordt een theoretisch kader gevormd waarin verschillende theorieën en strategieën worden besproken met betrekking tot vertalen in het algemeen en het vertalen van humor in het bijzonder. In het tweede deel wordt een analyse gemaakt van de gesignaleerde vertaalproblemen rondom het thema humor in een drietal teksten. Gekozen is voor drie verschillende kronieken uit het boek O melhor das comédias da vida privada van de Braziliaanse schrijver Luís Fernando Veríssimo. De kronieken van Veríssimo staan boordevol humor over alledaagse aspecten van het leven. Elk van de drie bevat verschillende vertaalproblemen die op meerdere manieren opgelost zouden kunnen worden door een vertaler. Mogelijke strategieën worden besproken samen met het gevolg daarvan op het humoristische effect van de teksten.
Het theoretische gedeelte van de scriptie bestaat uit twee delen. In het eerste deel wordt gekeken naar de verschillende vertaalaspecten en -strategieën op fonologisch, lexicaal, syntactisch, semantisch, cultureel en pragmatisch niveau. Er wordt veel aandacht geschonken aan het vertalen van culturele aspecten, waarin twee algemene strategieën, namelijk naturaliseren en exotiseren, de basis vormen. Daarnaast wordt er ingegaan op de factoren die bepalend zijn voor hoe een vertaling er uiteindelijk uit komt te zien, zoals bron- en doeltaal, tekstsoort, opdrachtgever etc. Ook wordt er aandacht gegeven aan het thema creativiteit van de vertaler, aangezien dit zeker binnen het vertalen van humor een belangrijke kwaliteit is. In het tweede deel van het theoretisch kader wordt het onderwerp meer toegespitst op het vertalen van humor. Er worden twee theorieën besproken die vaak worden ingezet bij het beschrijven en anlyseren van humor. Een belangrijk aspect hieruit is de classificatie van een (stuk) tekst als humoristisch naar aanleiding van twee kwaliteiten van die tekst, ten eerste de aanwezigheid van twee verschillende scripts en ten tweede de tegengesteldheid van deze twee scripts. Naast de twee theorieën met betrekking tot humor worden er enkele verschillende types humor beschreven, zoals humor die beperkt wordt door het doelpubliek of humor die vrijelijk kan worden overgedragen op de doeltekst. Er wordt veel aandacht geschonken aan strategieën bij het vertalen van eigennamen die refereren naar iets of iemand en die belangrijk zijn voor het creëren van een humoristisch effect. Het theoretische kader wordt gebruikt in de vertaalanalyse van de drie kronieken van Luís Fernando Veríssimo. Er wordt gekeken naar de effecten van verschillende vertaalstrategieën op humoristische elementen zoals woorden, namen, fragmenten en naar de tekst in het algemeen.
Uit de analyse zijn een aantal dingen te concluderen. Aangezien het doel van de brontekst vooral gelegen is in het humoristische effect daarvan, heeft de overdracht van die humor een hoge prioriteit in de vertaling. Dit kan betekenen dat het behoud van het humoristische effect van hogere waarde wordt geacht dan bijvoorbeeld het behoud van bepaalde culturele referenties. Omdat humor het doel van de tekst is, kunnen dezelfde vertaalproblemen verschillend opgelost worden afhankelijk van hun functie in de tekst. Stel dat er een eigennaam met een culturele referentie wordt gebruikt in de aanloop naar een grap en dat deze eigennaam niet bekend is bij de lezers van de doeltekst. Een eventuele uitleg van een eigennaam in een voetnoot, woordenlijst of in de lopende tekst is een strategie die de lezer minder zal storen in de aanloop van een grap, dan wanneer hij wordt gebruikt in de ontknoping van een grap. Wanneer een lezer tijdens de ontknoping van een grap niet zelfstandig de humor kan begrijpen en verwezen wordt naar een voetnoot of woordenlijst, dan gaat een groot deel van het humoristische effect van de grap verloren. De lezer voelt zich namelijk niet deel uitmaken van de groep mensen die de kennis bezit om deze grap te begrijpen. Soms ook is het de specifiekheid van het gebruik van een eigennaam die ertoe leidt dat een tekst als humoristisch wordt ervaren, zelfs wanneer de lezer niet op de hoogte is van de persoon, ding of plaats waarnaar de naam verwijst. Dit is bijvoorbeeld het geval wanneer de lezer uit de context een groot gedeelte van de betekenis van de eigennaam kan reconstrueren.
In het algemeen laat de vertaalanalyse zien dat de kronieken van Luís Fernando Veríssimo makkelijk toegangbaar zijn voor een grote groep Nederlandse lezers zouden zijn om iets mee te krijgen en te leren over de Braziliaanse literatuur, cultuur en humor. Dit komt doordat de teksten kort zijn, vlot leesbaar, grappig en omdat er herkenbare thema’s in worden besproken. Veel van de humor is makkelijk te vertalen en zal ook in de doeltekst een humoristisch effect opleveren. | |
