Le Monde - De wereld van Descartes

Abstract

Wiskundigen en filosofen willen met zo min mogelijk aannames zo veel mogelijk kennis bereiken. Hun methodes zijn echter volledig verschillend. Wiskundigen baseren zich op getallen en formules en kunnen hun conclusies controleren door ze opnieuw te berekenen. Filosofen hebben die mogelijkheid niet. Zij trachten tot kennis te komen door logisch na te denken en kunnen enkel vertrouwen op hun redenerend vermogen. Wiskunde en filosofie lijken dus twee onverenigbare kennisgebieden. Is dat ook zo?

In de vroegmoderne tijd was er een geleerde die een poging deed om beide methodes te bundelen in één wereldbeeld. Hij wilde de systematische aanpak van de wiskunde gebruiken om de filosofische metafysica te hervormen. Hij hoopte dat hij de wiskundige methode kon inzetten om een heel wereldbeeld uit te denken. Deze geleerde was René Descartes en het resultaat van zijn poging heeft hij beschreven in Le Monde. Mijn vraag is: is Le Monde een filosofisch of wiskundig wereldbeeld?

Ik bespreek Descartes’ leer in vier delen: zijn bewegende deeltjes en natuurwetten, de uitwerking van zijn principes en de gevolgen daarvan, de plaats van God in zijn wereld en de filosofische elementen in Le Monde. Daarna besluit ik of zijn wereldbeeld filosofisch of wiskundig is en in hoeverre de interpretatie van de historici Floris Cohen, Rienk Vermij, John Henry en James McClellan en Harold Dorn daarbij aansluit. De historici verschillen namelijk van mening over de betekenis van Descartes en zijn ideeën voor de Wetenschappelijke Revolutie.