Codewisseling in de klas. Codewisseling door Nederlandstalige groep 2 leerlingen en hun leerkracht tijdens de Engelse les

Abstract

In deze scriptie wordt een onderzoek beschreven naar codewisseling door Nederlandstalige groep 2 leerlingen en hun leerkracht tijdens de Engelse les. Codewisseling is het gebruiken van verschillende codes, in dit geval de Nederlandse en de Engelse taal, in talige communicatie. De codewisseling die waargenomen is tijdens de Engelse lessen wordt op sociolinguïstisch, conversatie-analytisch en enigszins op grammaticaal niveau bezien. Het sociolinguïstische perspectief richt zich op de wijdere sociale context waarin de codewisseling plaatsvindt, het conversatie-analytische perspectief kijkt naar de conversatie waarin de codewisseling voorkomt en het grammaticale perspectief let op de kenmerken van de gebruikte talen en de wisselwerking ertussen. Er is nog niet veel onderzoek gedaan naar codewisseling door jonge kinderen in het onderwijs. De hoofdvraag van dit onderzoek luidt: Op welke manier worden de Nederlandse en de Engelse taal ingezet in een Engelse les aan Nederlandstalige groep 2 leerlingen? De deel-vragen zijn: 1. Hoeveel Nederlands en hoeveel Engels gebruiken de leerlingen en de leerkracht tijdens de Engelse les? 2. Hoe en waarom wordt er door de leerlingen en de leerkracht gewisseld tussen Nederlands en Engels tijdens de Engelse les? De hypothesen zijn: 1. dat zowel de leerlingen als de leerkracht meer Engels dan Nederlands praten tijdens de Engelse les, 2. dat de leerlingen codewisseling vooral als relief strategy gebruiken, van het Engels naar het Nederlands wisselen en dit met verschillende typen codewisseling doen: binnen woorden, binnen zinnen (intrasententieel), tussen zinnen (intersententieel) en tussen sprekers (interspreker), 3. dat de leerkracht vooral interspreker codewisseling van Nederlands naar Engels zal toepassen, om te zorgen dat de voertaal van de les Engels blijft. Om data te verzamelen zijn er opnames en vervolgens transcripten gemaakt van Engelse lessen op een basisschool die vroeg vreemdetalenonderwijs (vvto) aanbiedt. Op deze school krijgen leerlingen vanaf groep 1 één uur per week Engelse les van een vakleerkracht. Deelvraag 1 is beantwoord door een kwantitatieve analyse: het tellen van het aantal Nederlandse en Engelse woorden. Leerlingen praten wat minder Engels dan Nederlands en de leerkracht praat bijna alleen maar Engels. Het antwoord op deelvraag 2 is gevonden door soorten codewisselingen te tellen (kwantitatieve analyse) en door enkele fragmenten van het transcript vanuit een sociolinguïstisch en conversatie-analytisch perspectief te bekijken (kwalitatieve analyse). Uit de kwantitatieve en de kwalitatieve analyse blijkt dat leerlingen vooral interspreker maar ook soms intrasententiële en een enkele keer interspreker codewisseling en codewisseling binnen een woord inzetten, vooral naar het Nederlands als relief strategy, maar soms ook naar het Engels om toenadering tot de leerkracht te bewerkstelligen. De leerkracht gebruikt bijna alleen interspreker codewisseling met als doel de Engelse taal als voertaal te handhaven.