| dc.description.abstract | Het negende-eeuwse Leidse Aratea-handschrift (Voss. lat. Q. 79), dat vermoedelijk is vervaardigd aan het hof van Lodewijk de Vrome, wordt tegenwoordig beschouwd als een topstuk in de collectie van de universiteitsbibliotheek van Leiden. Het handschrift bevat naast tekst namelijk 39 bladzijden met kostelijke miniaturen. De reis die de Leidse Aratea heeft afgelegd om tot die positie te komen, wordt in dit onderzoek belicht aan de hand van de volgende vraag: Hoe veranderde de functie en betekenis van de Leidse Aratea van de negende eeuw tot op heden? Vanuit de theorie van “het leven van objecten” zijn de sociale, wetenschappelijke en culturele ontwikkelingen waar de Leidse Aratea deel van uitmaakte geanalyseerd. Binnen dat theoretische kader is ook de relatie tussen mensen die met het handschrift in contact kwamen en de Leidse Aratea belicht. De nadruk ligt in dit onderzoek op het bestuderen van de miniaturen. Zo draagt dit onderzoek bij aan onze kennis van de totstandkoming van de relatie tussen mensen en een kunstobject in uiteenlopende tijden. Voor de reconstructie van de levensgeschiedenis van de Leidse Aratea is onder andere een analyse gedaan van de gebruikssporen, zoals gerestaureerde elementen of de toevoeging van stukjes tekst. Bovendien spelen kopieën in dit onderzoek een belangrijke rol. Op meerdere punten in de geschiedenis zijn namelijk afstammelingen van de Leidse Aratea ontstaan. Deze zijn in kunsthistorisch onderzoek nog weinig met het Leidse handschrift vergeleken. De levensgeschiedenis is opgedeeld in levensfases, waarbinnen vervolgens de voornaamste belevenissen en rolveranderingen zijn aangeduid. In de Karolingische periode waarin de Leidse Aratea het levenslicht aanschouwde diende het als pronkstuk en kennisbron. Voor de daaropvolgende eeuwen zijn er weinig aanwijzingen dat het handschrift werd gebruikt als pronkstuk, totdat het in de twintigste eeuw ging schitteren in tentoonstellingen en er wereldwijde aandacht voor het handschrift was vanwege de kleurrijke miniaturen. Als kennisbron ontwikkelde de Leidse Aratea zich van een sterrencatalogus in het middeleeuwse onderwijsprogramma, naar een bron over de klassieke oudheid in de zeventiende eeuw, tot een historische materiële bron voor moderne wetenschappers. Het publiek dat kennis kon nemen van de Leidse Aratea werd in de loop van de tijd steeds minder exclusief, door middeleeuwse kopieën die naar het handschrift werden gemaakt, de in druk gebrachte variant uit de zeventiende eeuw, het facsimile uit de twintigste eeuw, en de recente gedigitaliseerde versie. Maar als neveneffect van deze ontwikkeling wordt het originele manuscript nu meer dan ooit afgeschermd en leidt het een kluizenaarsbestaan in het depot van de universiteitsbibliotheek van Leiden. | |
