| dc.description.abstract | Introductie onderwerp Bachelorthesis (paper en casestudy)
In de programmaomschrijving van de cursus OZSIII: “Keeping it in the Family” werden er een paar voorbeelden gegeven van onderwerpen die de revue zullen passeerdn. Een daarvan was de voor mij vooralsnog onbekende ‘proveniershuizen’. Na een aantal thema’s in de brainstormfase bekeken te hebben ben ik uiteindelijk uitgekomen bij het onderzoeken van de wereld van de provenier. De eerste reden wat naar voren komt als motivatie om dit thema onder de loep te nemen is de onbekendheid met het onderwerp en de tweede is een wat persoonlijke reden, namelijk de link die het heeft met de actualiteit in mijn familie. Beide grootouderechtparen moeten door lichamelijke omstandigheden binnen korte tijd kijken naar de verschillende mogelijkheden die anno 2011 tot de mogelijkheden behoren om zorg te verkrijgen op de oude dag, omdat zij niet meer goed zelfstandig kunnen wonen. Het is om deze reden interessant om te kijken wat er een paar eeuwen eerder in Nederland gebeurde op dit terrein.
Proveniershuis en de inwonende provenier in zo’n instelling komt van het oud-Nederlandse woord preuve, wat zoveel inhoud als ‘iemand die van giften leeft’. Proveniershuizen waren instellingen of een afzonderlijk gedeelte van een instelling, waar mensen zorg konden inkopen op hun oude dag. Na een op contract afgesproken bedrag waar de zorg zogezegd van werd afbetaald, kon de betreffende provenier gratis genieten van de aangeboden zorg.
Wat de keuze voor de casestudy betreft heb ik eveneens keuzes moeten maken en de eerste daarvan was die voor een Utrechtse instelling die ik van dichtbij wilde bekijken. De laatste motivatie achter mijn keuze voor het uiteindelijk gekozen casus, het Bartholomeus Gasthuis (BGH), lag voor mijn idee bij de aantrekkelijk karakteristieken dat het al sinds 1367 gefunctioneerd heeft voor ‘ellendighe sieke menschen in den gasthuse ligghende (ge)houden ende hem haer nootdorfte (ge)daen’ en anno 2011 nog steeds in functie is.
Wat ik in deze casestudy wil onderzoeken en vergelijken met elkaar, de zogeheten 'comparatieve factor' dat in dit onderzoek gevraagd wordt, is in hoeverre de reglementen om in aanmerking te komen voor een proveniershuis of vrijwoning, verschilde van elkaar tussen de officielel reglementering en wat er in de praktijk van kwam, terug te lezen in de archieven van het BGH.
In 1817 wordt bij Koninklijk Besluit de stichting Verenigde Gods- en Gasthuizen ingesteld. De zieken uit de gasthuizen worden overgebracht naar het algemeen ziekenhuis. Het GBH wordt een algemeen gasthuis, waar bejaarde inwoners verblijven. In 1897 worden de oude vervallen kamers waarin arme mensen gratis mochten wonen worden afgebroken, evenals het vroegere Proveniershuis.
Vraagstelling paper en case-study
Waar ik in een eerder stadium al verschillende maatschappelijke kwesties wilde onderzoeken en de invloed daarop op de gegeven zorg, wilde ik dit toch niet volledig loslaten, ook al kon ik eerdere thema’s door praktische zaken niet doorgang laten vinden. Waar ik uiteindelijk uitkwam bij enerzijds het onderwerp van proveniershuizen en anderzijds de casestudy van het BGH, was het het onderzoeken wat voor invloed de samenleving heeft gehad op de veranderende reglementering van het gebruikmaken als provenier in een gasthuis. Om een goed en onderzoek te doen en zowel casestudy als overkoepelend werk in de paper tot ieders recht te laten komen heb ik er voor gekozen om hoofd- en deelvragen voor beide gedeeltes in te brengen:
Welke conclusies kunnen getrokken worden, wanneer de theorie van de reglementering van het inwonen als provenier getoetst wordt aan de invloeden van de praktische gevolgen van sociaal-maatschappelijke ontwikkelingen van de 19e eeuw?
Om een kloppend antwoord op deze hoofdvraag te vinden, dienen er een aantal zaken uiteengezet te worden. Ten eerste zal het onderwerp geïntroduceerd worden. Hierin zal antwoord gegeven worden op wat een provenier is, en wanneer dit fenomeen is ontstaan. Vervolgens zal er dieper worden ingegaan op welke relevante sociaal-maatschappelijke ontwikkelingen in de 19e eeuw invloed hadden op de armenzorg in het algemeen, en op instellingen die proveniers in huis namen in het bijzonder. Hierbij zal worden geschetst welke ontwikkelingen in dit tijdsgewricht van belang waren voor de veranderingen van het beleid, en welke invloed dit op de specifieke doelgroep had. Verder zal beschreven worden welke algemeen geldende omstandigheden zijn aan te wijzen om voor het inwonen als provenier in aanmerking te komen, en of hiervan in de praktijk werd afgeweken van de formele reglementering.
Tot slot zal er een casestudy van een specifieke instelling worden beschreven (Bartholomeüs Gasthuis te Utrecht). Hierbij zal gepoogd worden om aan de hand van primair bronnenmateriaal een beeld te krijgen van soortgelijke verhoudingen tussen de theorie van reglementering en de praktijk, waarbij op kleinere schaal zal worden ingegaan op zaken die specifiek gelden voor deze instelling.
Hypothese
De vooronderstelling is dat de theorie en de praktijk vaak niet op dezelfde lijn zitten. Formele reglementering wordt in de praktijk om wat voor redenen dan ook, óf gelaten voor wat het is, óf loopt achter de ontwikkelingen aan die in de samenleving actueel zijn. Deze verwachting zal zeker opgaan voor de 19e eeuw, waar er op sociaal-maatschappelijk gebied een heleboel ontwikkelingen elkaar opvolgden, wat ook te merken was in de armenzorg en de praktijk van het proveniersbestaan.
Gebruikt materiaal bij literatuurstudie
Om een antwoord te krijgen op de vraagstelling is er een literatuurstudie gedaan, waarbij het interessant is om te zien waaruit de verschillende auteurs op hun beurt weer hun informatie vandaan hebben. Zo hebben deze schrijvers hun vraagstelling van een antwoord voorzien door middel van artikelen, proefschriften, verzamelwerken, themapublicaties en politieke studies. Eén onderzoek wil ik expliciet vermelden, namelijk dat van Stavenuiter (2000). Zij heeft in haar onderzoek gebruikt gemaakt van uniek bronmateriaal, te weten van geschreven brieven, waarin bewoning aangevraagd werd om in aanmerking te komen voor een bedeling van een filantropische instelling. | |
