| dc.description.abstract | Samenvatting
De vrouwen in de Davidspelen van Vondel krijgen, ondanks hun inferioriteit in deze door mannen gedomineerde samenleving, een belangrijke stem en spelen een grote rol van betekenis. Het beeld van de vrouwen in dit verhaal over Absaloms opstand is veelzijdiger dan hun ondergeschikte positie zou doen vermoeden. Juist zij zijn degenen die de confrontatie aangaan en zich hartstochtelijk weren met krachtige argumenten. Vondels vrouwen bezitten in deze tragedies dan ook meer dan de stereotiepe zeventiende-eeuwse kenmerken van vrouwelijkheid; ze tonen ook eigenschappen die traditioneel alleen aan mannen werden toebedeeld.
De man-vrouw verhoudingen vervullen hier een belangrijke functie, waarbij de bijbeltekst door Vondel gendergeladen is gemaakt. In mijn onderzoek analyseer ik het aandeel in de handeling van de verschillende vrouwelijke personages, waarbij ik me richt op de genderrepresentaties. Bij mijn analyse en interpretatie heb ik gebruik gemaakt van de methoden semiotiek en deconstructie. Door een semiotische leeswijze kan er, naast de expliciete boodschap, een implicietere tweede betekenis naar voren komen. Tevens ben ik op zoek gegaan naar onverenigbare situaties, waarbij ik niet op de hoofdzaken heb gelet, maar juist op de marginale zaken. Door deconstructie van de genderboodschappen die in de tekst liggen opgeslagen heb ik meer zicht gekregen op de wijze waarop de verschillende posities van vrouwen en mannen, als vanzelfsprekend of gewenst, worden gepresenteerd.
Uit mijn analyse komt naar voren dat alle door mij besproken personages op de een of andere manier iets proberen te beschermen: hun familie, hun eer, hun machtspositie of hun kind. De een doet dat integer en gebruikt daarbij slechts de mond als middel, de ander doet dat hypocriet en gebruikt het zwaard. Deze twee middelen kenmerken tevens het stereotiepe onderscheid tussen vrouwelijkheid en mannelijkheid; het zijn vooral de mannen die geweld gebruiken. Koning David is degene die zich in een spagaat bevindt tussen deze twee werelden. Ondanks zijn weerstand wordt hij toch tot een oorlog gedwongen, echter niet zonder een hevige innerlijke tweestrijd. In feite betoogt zijn personage dat de mannelijke aanpak niet de juiste is.
Hoewel hun karakters uiteenlopen, uiten alle vrouwen in de Davidspelen op enig moment hun typisch vrouwelijke gevoelens van angst en onrust over de op stapel staande strijd tussen koning David en prins Absalom. Maar ook David zelf spreekt voortdurend zijn onrustgevoelens uit over het lot van zijn zoon. Zijn mannelijkheid voldoet dan ook steeds minder aan de norm. Wanneer zijn zoon sterft en hij zijn zelfbeheersing volledig verliest, maakt hem dat vrouwelijk en daarom zwak. De dames daarentegen bestrijden het gangbare beeld van vrouwelijke zwakheid. Sterker nog, ze overtreffen de mannen met hun moed, politiek inzicht, daadkracht en intelligentie. Ze weigeren het slachtoffer te worden van deze machtstrijd, waarbij Vondel hen in de discussies alle ruimte geeft om hun standpunten te verdedigen. In mijn betoog laat ik zien dat deze vrouwen destijds als karakters vermoedelijk representatief genoeg waren om een positieve identificatie door het zeventiende-eeuwse publiek met hen te stimuleren. Doordat deze vrouwelijke personages zelf denken, zien, spreken en handelen nemen ze een subjectpositie in: ze komen, al is het slechts tijdelijk, onafhankelijk van de man in actie.
In de Davidspelen van Vondel wordt dan ook afgeweken van de traditie dat de man de actieve partner is die zijn echtgenote verstandig leiding moet geven en zij de volgzame, passieve partij. De gebruikelijke mannelijke en vrouwelijke gedragscodes worden aan de andere sexe toebedeeld. De mannelijke macht als heersende norm komt daardoor eerst onder spanning te staan, maar uiteindelijk zal die toch weer worden bevestigd. Vondel heeft met deze tragedies echter laten zien dat er ook andere manieren van politiek handelen mogelijk zijn dan uitsluitend macht door geweld. Er komt een (vrouwelijk) alternatief naar voren. Ook al zijn de misdaden nog zo groot, ‘genade’ is het toverwoord. | |
