Tekst en ruimte: een onderzoek naar de wisselwerking tussen tekst en ruimte in postdramatisch theater dat gebaseerd is op romans.
Summary
De doelstelling van dit onderzoek is antwoord te geven op de vraag welke wisselwerkingen er bestaan tussen tekst en ruimte in voorstellingen die gebaseerd zijn op romans. De functie van tekst en ruimte in postdramatisch theater wordt beschreven en het mogelijke gebruik van de theatrale tekens wordt inzichtelijk gemaakt. Ook perspectief komt daarbij uitgebreid aan de orde, aangezien perspectief een belangrijke rol speelt bij het toekennen van betekenis van de voorstelling.
Aangezien de kenmerken van postdramatisch theater veranderd zijn, is ook de functie van de elementen tekst, ruimte en perspectief veranderd. De functie is niet langer het opwekken van een illusie van een mogelijke wereld. Tekst hoeft niet alleen betekenis doelmatig over te brengen. Samen met de ruimte kan de tekst de structuur van de voorstelling bepalen op basis van associaties. Ruimte heeft als belangrijkste functie in postdramatisch theater het benadrukken van het actuele karakter van een voorstelling. Het onderscheid dat gemaakt wordt tussen scenische en virtuele ruimte is bepalend voor het gebruik van de ruimte in de voorstelling, aan de hand waarvan de functie van de ruimte bepaald kan worden. Perspectief kan bepalend zijn voor het onderscheid tussen dramatisch en postdramatisch theater. De functie van perspectief is inzicht verschaffen in de manier waarop de geconstrueerde wereld opgevat kan worden. Er zijn meerdere mogelijkheden voor de inzet van perspectief, die gevolgen hebben voor het gebruik van tekst en ruimte.
Zowel in theater als in romans is sprake van een communicatieve situatie. Het belangrijkste communicatiemiddel van een roman is de tekst. Deze kan verschillende vormen aannemen. Als onderdeel van dat communicatieproces wordt het beschrijven van ruimte gebruikt. Het perspectief bepaalt de betekenis van de ruimte. Er is sprake van communicatie in theater als de toeschouwer en de theatermaker gelijktijdig in dezelfde ruimte aanwezig zijn, waarbij een wereld waarneembaar en ervaarbaar wordt gemaakt. Theater communiceert daarom met visuele en auditieve middelen. De auctoriale instanties zijn verantwoordelijk voor de manier waarop wordt gecommuniceerd en het gebruik van de theatrale middelen. De manier waarop de tekst wordt uitgesproken wordt van belang en dat vele soorten tekst kunnen gebruikt worden. Het gebruik van de ruimte wordt onderscheiden aan de hand van de verhoudingen tussen de ruimtevormen. Het perspectief speelt een belangrijke rol bij het gebruik van tekst en ruimte. In hun onderlinge samenhang is de betekenis van de voorstelling te ontdekken.
De wisselwerking tussen tekst en ruimte kan bestaan uit de constructie van het innerlijk van een personage. Vanuit een ervaringsperspectief worden beide theatrale tekens ingezet om deze constructie tot stand te brengen. De wisselwerking kan ook een gedachteconstructie creëren. Een waarnemingsperspectief zorgt voor deze constructie, waarbij het doel is te reflecteren op en denken over de voorstelling. De functie en het gebruik van de theatrale tekens krijgen pas betekenis door het perspectief en leiden tot de beschreven wisselwerkingen. Vervolgonderzoek kan zich richten op de praktijk van het bewerken van romans.