Vertalen met perspectief : een effectonderzoek naar culturele aanpassingen in de Duitse en Engelse vertaling van de Nederlandse audiotour van het Rijksmuseum
Summary
In deze masterscriptie wordt verslag gedaan van een experimenteel gebruikersonderzoek naar het effect van culturele aanpassingen in de Duitse en Engelse vertaling van de Nederlandse audiotour van het Rijksmuseum. Aan de hand van een bureau-analyse van de originele (Nederlandse) en de Engelse en Duitse audiotour zijn drie zogenaamde audiostops op twee niveaus gemanipuleerd.
Op basis van één van de vijf dimensies van cross-culturele verschillen tussen Duits en Engels van Juliane House (1997) zijn in de Duitse en Engelse vertaling van de drie stops talige manipulaties gemaakt. Zo zijn de drie Duitstalige audiostops aan de communicatieve voorkeuren van de Duitse taal en cultuur aangepast en de drie Engelstalige stops aan de Britse taal en cultuur.
Daarnaast zijn in dezelfde drie stops in beide doelteksten inhoudelijke culturele aanpassingen gedaan. Door cultuurspecifieke informatie toe te voegen met als achterliggende gedachte dat hiermee de culturele kennis van de Duitse of Britse gebruiker wordt geactiveerd en de herkenbaarheid van de tekst wordt vergroot, is geprobeerd in de drie audiostops een link te leggen naar de desbetreffende doelcultuur.
Vervolgens zijn de originele Duitse en Engelse scripts en de twee gemanipuleerde versies opnieuw opgenomen. De drie verschillende audiostops en elke tekstversie (het origineel, de talige manipulatie en de inhoudelijke manipulatie) zijn in het Rijksmuseum aan 30 Britse en 30 Duitse bezoekers aangeboden in wisselende volgorde. Op deze manier kreeg iedere proefpersoon van elke stop een andere versie te horen. Aan de hand van vragenlijsten is de waardering van de respondenten voor de drie verschillende versies gemeten. In totaal zijn op deze manier 180 observaties gedaan.
De verschillen in waardering voor het origineel, de talige of de inhoudelijke manipulatie lijken op het eerste gezicht erg klein. Wel is er een trend waarneembaar dat de talige manipulatie hoger en de inhoudelijke versie lager wordt gewaardeerd dan het origineel. De gevonden verschillen blijken echter niet significant. De verschillen in waardering tussen de tekstversies nemen echter toe wanneer de resultaten worden uitgespitst per individuele stop. Desondanks kan de hypothese dat de waardering van de audiotour wordt vergroot op het moment dat de gebruiker door middel van de culturele aanpassingen een grotere herkenning heeft vanuit de eigen culturele achtergrond op basis van dit experiment niet worden bewezen.
Alhoewel de resultaten van het experiment dit niet lijken te bevestigen, blijft het zeer aannemelijk dat wanneer door middel van culturele adaptaties in de vertaling van een tekst rekening wordt houden met het perspectief van de doelcultuur dit een positief effect kan hebben op de waardering van meertalige audiotours door gebruikers uit verschillende talen en culturen. Het experiment zou hiertoe opnieuw moeten worden afgenomen onder een aanzienlijk grotere onderzoeksgroep met een aangepaste, respectievelijk nieuw opgestelde vragenlijst. Ook is het raadzaam het onderzoeksmateriaal (de talig en inhoudelijk gemanipuleerde audiostops) hiervoor te reviseren.
English:
This experiment investigates the usage of audiotours by different lingua-cultures: German and English.
I conducted an experiment with the English and German users of the audiotour from the Rijksmuseum in Amsterdam. It is my hypothesis that an adjustment of the audiotour to a specific target culture will have a positive effect on the appreciation and understanding of the information provided because it refers to the user’s own culture. This cultural adjustment of the audiotour is done on a linguistic and on a content basis.
My focus on the German and English language is founded on linguistic research by Juliane House. According to this German linguist there are five dimensions of cross-cultural differences between German and English; Germans tend to have a different communicative style than English and vice versa. For my experiment I have made a selection of three stops of which I have made two alternative versions: one linguistic manipulation of the text and one content manipulation of the text.
In the linguistic manipulation I have exaggerated the communicative styles of the relevant lingua-culture based on one of the five dimensions of cross-cultural differences between English and German, namely: orientation towards content versus orientation towards persons. According to House (1997) Germans tend to focus on the content of their utterances while English tend to have a more interpersonal focus. In the content manipulation I have tried to make a reference to the cultural backgrounds of the users by adding information relating to their own national history or cultural heritage.
To test my hypothesis I let German and English users listen to a different version of each stop and subsequently fill in a questionnaire. A total of 60 persons took part.