Gelijke kappen, gelijke monniken : Afstudeeronderzoek naar de vermeende discrepantie tussen ontwikkelde en bevraagde beroepscompetenties van bachelorverpleegkundigen en hun adoptie van taakspecialisatie

Abstract

Inleiding: Verpleegkundigen worden in Nederland opgeleid in het middelbaar (MBO) en het hoger beroepsonderwijs (HBO). Verpleegkundigen van beide opleidingsniveaus vervullen echter binnen algemene ziekenhuizen veelal dezelfde functies. Hierbij worden bachelorverpleegkundigen niet op hbo niveau ingezet. Dit gebrek aan onderscheid en de discrepantie tussen opleidingsniveau en beroepspraktijk leidt tot ongewenste neveneffecten voor zowel de betrokken verpleegkundigen als de zorginstellingen. In projecten voor functiedifferentiatie wordt echter bij verpleegkundigen vaak een gebrek aan draagvlak voor functiedifferentiatie geconstateerd. De discrepantie tussen opleidingsniveau en beroepspraktijk evenals de invloed daarvan op de adoptie van functiedifferentiatie is nog niet onder verpleegkundigen zelf onderzocht. Probleemstelling: Bestaat de in de (vak)literatuur theoretisch veronderstelde discrepantie tussen verworven en bevraagde beroepscompetenties in de beroepspraktijk? Hebben bachelorverpleegkundigen voorkeur ten aanzien van de vorm van taakspecialisatie en is er een verband met de discrepantie tussen verworven en bevraagde beroepscompetenties? Methode: In dit explorerend onderzoek werden door middel van twee gelegenheidssteekproeven 109 verpleegkundigen en 52 bachelorverpleegkundigen in opleiding geselecteerd en uitgenodigd een voorgestructureerde vragenlijst in te vullen, bestaande uit een vragenlijst beroepscompetenties en een vragenlijst taakspecialisatie. Op de vragenlijst beroepscompetenties konden de respondenten beide op een vierpuntsschaal invullen in welke mate zij de beroepscompetentie in hun opleiding hebben verworven en in welke mate zij hier in hun dagelijks werk op worden bevraagd. De vragenlijst taakspecialisatie bestond uit acht stellingen waarbij de respondenten op een Likertschaal met zes antwoordmogelijkheden aan konden geven in welke mate zij het daarmee oneens, dan wel eens waren. Resultaten: Bachelorverpleegkundigen geven aan dat zij met name op de beroepscompetenties die de directe zorgverlening overstijgen worden onder bevraagd. De adoptie van taakspecialisatie concentreert zich nadrukkelijk op taakverrijking, maar ook op taakversmalling wordt positief gereageerd. Bij adoptie van taakversmalling lijkt een gelijktijdige taakverrijking wel een voorwaarde te zijn. Deze voorwaardelijkheid wordt afgeleid uit verbanden tussen enkele discrepanties en taakverrijking en correlaties tussen verworven en aangeleerde beroepscompetenties met taakverrijking en taakversmalling. Conclusies: Bij functiedifferentiatieprojecten met alleen taakversmalling, taakverruiming of taakverarming ligt een gebrek aan draagvlak onder bachelorverpleegkundigen voor de hand. Bachelorverpleegkundigen hebben waarschijnlijk een hoge mate van adoptie wanneer gespecialiseerd wordt naar een patiëntengroep met een specifieke zorgvraag (taakversmalling) in combinatie met een uitbreiding van de eigen verantwoordelijkheid voor en controle op de verpleegkundige werkzaamheden (taakverrijking). Aanbevelingen: Nader onderzoek naar de voorwaardelijkheid van taakverrijking bij taakversmalling in relatie tot een grotere mate van adoptie door bachelorverpleegkundigen kan verder bijdragen aan de ontwikkeling en invoering van functiedifferentiatie onder verpleegkundigen. Aanbevolen wordt het meetinstrument taakspecialisatie nauwkeuriger en betrouwbaarder te maken en daarbij eventueel het meetinstrument beroepscompetenties te vereenvoudigen. Het uitbreiden van het aantal respondenten in dit onderzoek zal mogelijk leiden tot duidelijkere relaties tussen de discrepanties en taakspecialisatie. Het kleine aantal respondenten beperkte hier waarschijnlijk het bereiken van een significant niveau.