De Koperen Tuin als kunstenaarsroman
Summary
Vóór de Romantiek is er van de kunstenaar zoals wij die heden ten dage kennen, geen sprake. De kunstenaar is dan slechts een ambachtsman, die geen persoonlijke erkenning krijgt voor het werk dat hij aflevert. Met de opkomst van de Duitse Sturm und Drang, waarin het scheppend genie centraal staat, verandert dit beeld van de kunstenaar. De kunstenaar begint ruimte voor zichzelf op te eisen en wordt een scheppend subject. Maarten Doorman signaleert in zijn boek De Romantische Orde (2004) de grote invloed van de Romantiek op de samenleving. Deze invloed is vandaag de dag nog steeds merkbaar. Doorman noemt vier ontwikkelingen die de romantische kunstenaar hebben gevormd tot wat hij is:
1. Het spontane creatieve vermogen van de kunstenaar krijgt de ruimte;
2. Een kunstwerk wordt een uiting van diepe zielenroerselen en er wordt een verschuiving gemaakt van imitatie naar expressie;
3. De cultus van het genie komt op. Een kunstenaar heeft een dusdanige positie verworven dat hij zichzelf kan permitteren het imago van een eenzaam en miskend genie aan te meten;
4. De laatste ontwikkeling gaat met de derde samen: de kunstenaar is volledig autonoom geworden. Hij heeft geen beroep meer, hij heeft een roeping.
In de kunstenaarsroman speelt deze romantische kunstenaar de hoofdrol.
In mijn scriptie onderzoek ik de roman De Koperen Tuin (1950) van Simon Vestdijk. De drie personages die centraal staan, zijn de musicus Henri Cuperus, zijn pianoleerling Nol Rieske en Trix, de dochter van Cuperus. Mijn hoofdvraag is: is De Koperen Tuin een kunstenaarsroman? Deze vraag heb ik beantwoord door de thema’s, motieven en personages te analyseren en vervolgens de vergelijking te maken tussen mijn theoretisch kader en de roman.
Henri Cuperus voldoet aan alle kenmerken van het kunstenaarschap en bij Nol Rieske is duidelijk tweestrijd te zien tussen de burgerlijke en de antiburgerlijke kant in hem. Daaruit zou men kunnen concluderen dat De Koperen Tuin een kunstenaarsroman is. De mogelijkheid bestaat echter dat De Koperen Tuin als kunstroman gezien kan worden. De opera Carmen neemt namelijk een prominente plek in binnen deze roman.