In het scherend zoeklicht van het modernisme

Abstract

In 1940 schreef Marsman, kort voor hij stierf, zijn magnum opus Tempel en kruis. Behalve over de crisis waarin de cultuur tijdens het interbellum verkeerde, gaat deze bundel over een persoonlijke zoektocht naar rust en zingeving. Hoewel Tempel en kruis doorgaans niet in verband met modernisme wordt genoemd, is er zeker grond om deze bundel tot het modernisme te rekenen. Het eerste deel van het onderzoek vormt een vergelijking van vier modernismeconcepten. Het blijkt moeilijk te zijn ‘modernisme’ eenduidig te definiëren; over de aard en de kenmerken ervan is men het in de literatuurwetenschap niet eens. De vier benaderingen vormen in dit onderzoek tezamen het zoeklicht van het modernisme; dit zoeklicht dient als een nieuwe manier om Tempel en kruis te beschouwen. De uitkomst van een modernistische lezing van Tempel en kruis is dat er een groot aantal modernistische procédés in deze tekst aanwezig blijkt te zijn, en dat de bundel met recht tot het modernisme gerekend kan worden.